Icoon beweging

Aandacht besteden aan bewegen in de kinderopvang of gastouderopvang loont. Voldoende en spelenderwijs bewegen en langdurig stilzitten beperken is belangrijk voor de ontwikkeling van jonge kinderen. De hoeveelheid beweging die kinderen krijgen bepaalt mede het beweeggedrag in hun verdere leven. Op deze pagina lees je hoe je bewegen blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid. 

Waarom werken aan bewegen?

  • ​​​Voldoende en veelzijdig bewegen draagt bij aan de motorische ontwikkeling van kinderen. Motorische vaardigheid is een belangrijke voorspeller voor het beweeggedrag op latere leeftijd ​​ 
  • Daarnaast draagt bewegen ook bij aan de cognitieve ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Zo biedt bewegen en sporten een positief sociaal klimaat waarin kinderen sociale vaardigheden kunnen ontwikkelen. Denk aan vaardigheden zoals zelfdiscipline, samenwerken en anderen helpen. ​​ 
  • ​​​​​Kinderen bewegen tegenwoordig minder dan vroeger. Zo blijkt uit onderzoek dat er veel inactiviteit is bij 0-4 jarigen in de Nederlandse kinderopvang.   Bovendien lijkt een kwart van de 0-4 jarigen in de winter niet dagelijks buiten te komen. 
  • ​​Hoewel er beperkt onderzoek is gedaan naar beweeggedrag van kinderen jonger dan 4 jaar, laten studies meestal zien dat meer bewegen en minder stilzitten samengaan met een betere gezondheid en gunstige ontwikkeling van jonge kinderen. 

Voor je begint...

Wat doet jouw organisatie al?

Wat doet jouw organisatie al?

Beginsituatie bepalen in:

Werk met een gedegen stappenplan

Werk met een gedegen stappenplan

Lees hoe je een themaplan maakt voor:

Aan de slag met bewegen

Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan bewegen in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.

Zorg ervoor dat bewegen een vaste plek heeft in jullie beleid.

Beleid
  • Stel een themabeleid op. Welke visie heeft jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op bewegen?
  • Beschrijf in het beleid in ieder geval wat jullie doen om bij te dragen aan bewegen.
  • Bedenk als gastouderbureau hoe je gastouders kunt ondersteunen bij het vastleggen van het beweegbeleid in hun pedagogisch werkplan.
  • Je kunt het themabeleid ook koppelen aan het pedagogisch beleid, gezondheids- en veiligheidsbeleid.
  • Om te zorgen dat kinderen meer bewegen, neem je daarover uitgangspunten op in het beleid. 
  • Leg in jullie beleid vast dat kinderen minimaal een uur per dag buiten zijn, ook als het regent of waait. En dat er voldoende uitnodigende beweegactiviteiten en materialen zijn en dat de pedagogisch medewerkers voldoende ideeën hebben om met de kinderen samen aan de gang te gaan. 
  • Neem ook in je beleid op of je bij het stimuleren van bewegen samenwerkt met bijvoorbeeld een buurtsportcoach vanuit de gemeente of sportverenigingen in de buurt.

Betrekken en informeren
  • Informeer medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en oudere kinderen tenminste jaarlijks over het beleid.
  • Zet bewegen als vast bespreekpunt op de agenda en integreer het in het weekprogramma.
  • Leg ook vast dat jullie in de overdracht naar ouders/verzorgers standaard opnemen hoe hun kind heeft bewogen.
  • Profileer je als kinderdagopvang met het thema bewegen. Niet alleen kinderen, maar ook hun ouders/verzorgers vinden bewegen belangrijk en leuk.
  • Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of in een nieuwsbrief.

Borgen
  • Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak bijvoorbeeld één medewerker verantwoordelijk voor het actualiseren van het beweegbeleid.
  • Denk ook aan uitvoeren en handhaven van het beleid, inclusief afstemming en communicatie met medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en kinderen.

Evalueren
  • Evalueer jaarlijks of het bestaande beleid werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders en ouders/verzorgers.
 Tips bij pijler Beleid

Pijler Ontwikkelen

Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond bewegen. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over bewegen.

Bijscholing
  • ​​​Medewerkers die meer willen weten over de motorische ontwikkeling van kinderen kunnen hierover de mini-learning op Kenniscentrumsportenbewegen.nl volgen. Wie deze mini-learning heeft afgerond, ontvangt beweegspelletjes en praatplaten om bewegen te stimuleren bij kinderen van 0-4 jaar.  
  • ​In gesprek gaan met ouders/verzorgers over het beweeggedrag van hun kind vraagt soms dat medewerkers meer vaardigheden ontwikkelen, bijvoorbeeld hoe je aansluit op de belevingswereld van ouders/verzorgers. Dat kunnen ze leren in de e-learning Typen ouders op Kenniscentrumsportenbewegen.nl.
  • Heeft jullie organisatie of gastouderbureau een coach Gezonde Kinderopvang? Gebruik de themamodules Bewegen en​​ Gewicht uit de scholing van Gezonde Kinderopvang. Daarmee help je pedagogisch medewerkers en gastouders hun kennis en vaardigheden rond dit thema te verdiepen. Log in op Mijngezondekinderopvang.nl. 

Kennis en activiteiten
  • Gebruik de dagritmekaarten 'Bewegen binnen' en 'Bewegen buiten'. Deze bevatten inspiratie voor leuke activiteiten die pedagogisch medewerkers kunnen doen met jonge kinderen (1,5 tot 4 jaar).
  • Buitenspelen is voor kinderen één van de leukste activiteiten. Van nature spelen kinderen graag buiten. Dat doen ze nog meer als ze daartoe gestimuleerd worden. Het is voor de ontwikkeling van kinderen belangrijk dat ze de ruimte en het vertrouwen krijgen om vrij te kunnen spelen en te ontdekken. Avontuurlijk en uitdagend buitenspelen hoort hier ook bij. Hierdoor groeit hun zelfvertrouwen, creativiteit, zelfstandigheid en het vermogen om risico's in te schatten.
  • Spelenderwijs bewegen zorgt voor plezier bij jonge kinderen. Het kan bijdragen aan een goede relatie tussen het kind en de pedagogisch medewerker. Hetzelfde geldt voor de relatie tussen ouder/verzorger en kind.
  • De whitepaper op Kenniscentrumsportenbewegen.nl geeft inzicht in vaardig leren bewegen en stimuleert professionals vanuit meerdere perspectieven over bewegen na te denken en te handelen.   
  • Zorg dat medewerkers zich bewust zijn van hun eigen beweeggedrag. Voldoen ze aan de beweegrichtlijnen voor volwassenen? Via de beweegrichtlijnentest op Kenniscentrumsportenbewegen.nl krijgen ze inzicht in hun beweeggedrag en kennis en inspiratie over de effecten van bewegen.

Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld. Beweeg actief mee met de kinderen. Laat zien hoe leuk bewegen is, door een oprechte en enthousiaste houding.
Erkende activiteiten  
  • Kies voor kwaliteit en zet erkende activiteiten in! Bijvoorbeeld Beweegkriebels, Bewegen met nijntje of Jonge Beweeghelden.
Tips bij pijler Ontwikkelen

Pijler Omgeving

Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan bewegen van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.

Fysieke omgeving 
  • Zorg dat de fysieke ruimte kinderen genoeg mogelijkheden biedt om vrij te spelen en te bewegen. Hoeveel vierkante meter per kind heb je tot je beschikking op de groep?
  • Welk spelmateriaal bieden jullie aan? Is er voor elke leeftijd geschikt spelmateriaal beschikbaar?
  • ​​Kijk welke regels jullie hanteren bij het spelen. Zorg voor voldoende speeltoestellen zodat kinderen niet lang hoeven te wachten op hun beurt.
  • Kinderen spelen met alles. Huishoudelijke voorwerpen bijvoorbeeld bieden andere mogelijkheden dan speelgoed.
  • Eenvoudig en andersoortig materiaal vormen voor kinderen een belangrijke bron van ontdekken, leren en zelfstandig spelen. Denk ook aan natuurlijke materialen buiten, zoals takken, bladeren en steentjes. Maar ook aan lege frisdrankflessen met iets erin (kralen, macaroni, zeepsop) met een vastgelijmde dop, lege dozen, papiersnippers, lege bakjes en bekers.

Sociale omgeving
  • ​​Bewegen heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van jonge kinderen. Niet elke ouder/verzorger is daar bekend mee. De toolbox van Kenniscentrum Sport & Bewegen helpt bij het gesprek met ouders over het beweeggedrag van hun kinderen.
  • ​​​In gesprek gaan met ouders/verzorgers over het sporten en bewegen van hun kinderen lastig zijn. Bijvoorbeeld als er weerstand is of hen betrekken is lastig. Gebruik de argumentenkaartjes op Kenniscentrumsportenbewegen.nl om inzicht te krijgen in wat ouders belangrijk vinden voor hun kind.
Betrekken en informeren
  • Bewegen krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt. Zorg daarom dat kinderen, ouders/verzorgers, medewerkers en gastouders ook een rol kunnen spelen bij activiteiten.
Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld. Ga ook als het regent buiten bewegen met de kinderen. Laat ook aan de ouders/verzorgers zien dat jullie bewegen met de kinderen.

Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een (Gezonde) school in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan je gemeente.
  • ​​​Gemeente, bijvoorbeeld om aan te sluiten bij lokale initiatieven, zoals JOGG en financiering van activiteiten.
  • ​​​Scholen, bijvoorbeeld om gebruik te maken van een gymzaal.
  • ​​​Buurtsportcoach, bijvoorbeeld om lessen te verzorgen en contact te leggen met andere relevante partijen.​​
  • ​​​JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg) of kinderfysiotherapeut, bijvoorbeeld om kennis over te dragen tijdens een ouderavond.​​
  • ​​​Sportverenigingen en commerciële sportaanbieders, bijvoorbeeld voor peutergym.
  • ​​​Interventie-eigenaren, bijvoorbeeld voor ondersteuning bij implementatie van beweegprogramma’s. Ook geven zij soms workshops over specifieke thema’s, zoals ouderbetrokkenheid.​​
Tips bij pijler Omgeving

Pijler Signaleren

Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond bewegen. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen op waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.

Periodiek onderzoek
  • Zorg dat je weet hoe het met de kinderen gaat rond bewegen.
  • Een eventuele achterstand op tijd signaleren is belangrijk, zodat hier goed op ingespeeld kan worden. Het gebruik van motorische meetinstrumenten kan daarbij helpen. Lees het artikel Zet motorische meetinstrumenten in voor nul- tot vierjarigen op Allesoversport.nl.

Signaleren
  • Effectief werken aan bewegen vraagt dat pedagogisch medewerkers en gastouders alert te zijn op problemen of zorgen. En dat zij weten wat ze met een signaal doen. 
  • Bij sommige kinderen blijft de motorische ontwikkeling achter in vergelijking met leeftijdsgenoten. We spreken over een motorische achterstand als kinderen zich qua motoriek langzaam of afwijkend ontwikkelen en dit hun dagelijks leven belemmert.
  • Een motorische achterstand bij kinderen kan verschillende oorzaken hebben en komt geregeld voor. Denk bijvoorbeeld aan coördinatieproblemen van zowel de fijne als grove motoriek. Kinderen worden dan omschreven als onhandig, ze kunnen dagelijkse taken minder goed uitvoeren dan hun leeftijdsgenootjes.
  • Zorg dat signalen in jullie organisatie worden opgepakt. 
  • Laat medewerkers weten wat ze moeten doen als ze zorgen of problemen signaleren rond de motorische ontwikkeling van een kind.
  • Is er een vermoeden dat een kind een motorische achterstand heeft, dan is het goed om dit met ouders/verzorgers te bespreken.

Informeren
  • Vraag ouders/verzorgers tijdens het brengen of ophalen of ze het signaal herkennen. Informeer hen over wat je hebt gezien en waarom dit een zorg is. Geef handvatten om hier mee om te gaan.
  • Als ouders een concrete hulpvraag hebben of als een kind zichtbaar wordt belemmerd in de deelname aan activiteiten, kun je ouders adviseren en waar nodig helpen om contact op te nemen met een jeugdarts of kinderfysiotherapeut. Die kan kinderen helpen om bepaalde vaardigheden te oefenen en succeservaringen op te laten doen.

Voorbeelden

Het belang van beweegbeleid bij de kinderopvang 

Als kinderopvangorganisatie of gastouderbureau kun je het beweeggedrag en daarmee de ontwikkeling van kinderen bevorderen. Dit vastleggen in beleid is belangrijk. De online tool Beweegbeleid kinderopvang van Kenniscentrum Sport & Bewegen helpt je daarmee op weg. In deze video zie je hoe KinderRijk aan de slag is gegaan met Beweegbeleid kinderopvang binnen de organisatie en verschillende locaties. Meer informatie over de tool lees je op Kenniscentrumsportenbewegen.nl.

Hoe je de mini-learning motorische ontwikkeling kunt toepassen  

Bewegen speelt een grote rol bij het stimuleren van de motorische ontwikkeling van baby’s, dreumesen en peuters. Het is dus belangrijk om op bewegen in te zetten. Laat je inspireren door de video waarin je ziet hoe KinderRijk de Mini-learning en de bijbehorende Beweegspelletjes en Praatplaten inzet op hun locaties. Meer over de mini-learning lees je op Kenniscentrumsportenbewegen.nl.

Regelmatig bewegen en langdurig stilzitten beperken is belangrijk voor de gezondheid en goede ontwikkeling van jonge kinderen. De Gezondheidsraad heeft een beweegadvies opgesteld voor kinderen van 0-4 jaar.

Het beweegadvies voor kinderen van 0-4 jaar luidt als volgt: 

  • Beweegadvies voor kinderen onder de 1 jaar: Meerdere keren per dag op verschillende manieren lichamelijke activiteit, bijvoorbeeld door met het kind op de grond te spelen. Als het kind nog niet mobiel is, breng het dan tijdens die activiteiten in buikligging, in totaal ten minste 30 minuten. (Kanttekening: deze WHO-richtlijn kan volgens de commissie voor hele jonge kinderen (jonger dan 6 maanden) minder goed uitvoerbaar zijn.)
  • Beweegadvies voor kinderen van 1 jaar: Elke dag 180 minuten lichamelijke activiteit, inclusief matig of zwaar intensieve inspanning. Dit kan met verschillende activiteiten verspreid over de dag, waarbij meer beweging beter is.
  • Beweegadvies voor kinderen van 2 jaar: Elke dag 180 minuten lichamelijke activiteit, inclusief matig of zwaar intensieve inspanning. Dit kan met verschillende activiteiten verspreid over de dag, waarbij meer beweging beter is.
  • Beweegadvies voor kinderen van 3 jaar: Elke dag 180 minuten lichamelijke activiteit, waarvan minstens 60 minuten matig tot zwaar intensief. Dit kan met verschillende activiteiten verspreid over de dag, waarbij meer beweging beter is.

Advies zitgedrag en digitale media:

  • Voor kinderen tot 4 jaar geldt het advies om lange periodes stilzitten te beperken en kinderen zo min mogelijk in hun bewegingsvrijheid te beperken. Niet langer dan 60 minuten per keer.
  • Voor kinderen van 2 tot en met 4 jaar is het advies om zittend beeldschermtijd te beperken tot één uur per dag, minder is beter. Voor kinderen van 0 en 1 jaar wordt beeldschermtijd afgeraden.

Meer weten over het beweegadvies?

Ideeën opdoen?

Dagritmekaart Bewegen binnen

Kijk bij het stappenplan

Meer inspiratie

Advies of ondersteuning nodig?

Ambassadeur

Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.

GGD

Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.