Icoon beweging

Aandacht besteden aan bewegen en sport in de kinderopvang of gastouderopvang loont. Regelmatig bewegen en zo min mogelijk lang stilzitten is namelijk belangrijk voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. De hoeveelheid beweging die kinderen krijgen bepaalt mede het beweeggedrag in hun verdere leven. Op deze pagina lees je hoe je bewegen en sport blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid.

Waarom werken aan bewegen en sport?

  • Voldoende en veelzijdig bewegen draagt bij aan de motorische ontwikkeling van kinderen. Motorische vaardigheid is een belangrijke voorspeller voor het beweeggedrag op latere leeftijd.
  • Bewegen draagt bij aan de cognitieve ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Bewegen en sporten bieden een positief sociaal klimaat waarin kinderen sociale vaardigheden kunnen ontwikkelen. Denk aan vaardigheden zoals zelfdiscipline, samenwerken en anderen helpen.
  • Regelmatig bewegen en zo min mogelijk lang stil zitten is belangrijk voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Denk hierbij aan gezonde botten, fitheid en motorische ontwikkeling. Vaak langdurig stil zitten heeft nadelige gezondheidseffecten. Dagelijks brengen we gemiddeld 7,3 uur zittend door.
  • Slechts 60,4% van de kinderen tussen 4 en 12 jaar voldoet aan de beweegrichtlijnen.

Voor je begint...

Wat doet jouw organisatie al?

Wat doet jouw organisatie al?

Beginsituatie bepalen in:

Werk met een gedegen stappenplan

Werk met een gedegen stappenplan

Lees hoe je een themaplan maakt voor:

Aan de slag met bewegen en sport

Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan bewegen en sport in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.

Zorg ervoor dat bewegen en sport een vaste plek heeft in jullie beleid.

Beleid
  • Stel een themabeleid op. Welke visie heeft jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op bewegen en sport?
  • Beschrijf in het beleid in ieder geval wat jullie doen om bij te dragen aan bewegen en sport.
  • Bedenk hoe je gastouders kunt ondersteunen bij het vastleggen van het beweeg- en sportbeleid in hun pedagogisch werkplan als je bij een gastouderbureau werkt.
  • Koppel het thema aan het pedagogisch beleid, gezondheids- en veiligheidsbeleid.
  • Neem je uitgangspunten op in het beleid om ervoor te zorgen dat kinderen meer bewegen.
  • Leg in het beleid vast dat kinderen elke dag naar buiten gaan, ook als het regent of waait. En dat er voldoende uitnodigende beweegactiviteiten en materialen zijn en dat de pedagogisch medewerkers voldoende ideeën hebben om met de kinderen samen aan de gang te gaan.
  • Neem ook in het beleid op of je bij het stimuleren van bewegen en sport samenwerkt met bijvoorbeeld een buurtsportcoach vanuit de gemeente of sportverenigingen in de buurt.

Betrekken en informeren
  • Informeer medewerkers, gastouders en ouders/verzorgers tenminste jaarlijks over het beleid.
  • Nodig de oudercommissie uit om over het voedingsbeleid te praten.
  • Zet bewegen als vast bespreekpunt op de agenda en integreer het in het weekprogramma.
  • Leg ook vast dat jullie in de overdracht naar ouders/verzorgers standaard opnemen hoe hun kind heeft bewogen.
  • Profileer je als kinderopvang met het thema bewegen en sport, bijvoorbeeld als sport bso. Niet alleen kinderen, maar ook hun ouders/verzorgers vinden bewegen belangrijk en leuk.
  • Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of in een nieuwsbrief.

Borgen
  • Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak bijvoorbeeld één medewerker verantwoordelijk voor het actualiseren van het beweeg- en sportbeleid.
  • Denk ook aan uitvoeren en handhaven van het beleid, inclusief afstemming en communicatie met medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en kinderen.

Evalueren
  • Evalueer jaarlijks of het bestaande beleid werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders en ouders/verzorgers.

Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond bewegen en sport. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over bewegen en sport.

Bijscholing
  • Bied medewerkers de mogelijkheid om vaardigheden te ontwikkelen die hen helpen om met ouders/verzorgers te praten over het beweeggedrag van hun kind. Zulke gesprekken vragen soms om bepaalde vaardigheden, bijvoorbeeld aansluiten bij de belevingswereld van ouders/verzorgers. Dit is te leren met de e-learning Typen ouders op Kenniscentrumsportenbewegen.nl
  • Heeft jullie organisatie of gastouderbureau een coach Gezonde Kinderopvang? Gebruik de verdiepende modules Voeding en Gewicht uit de scholing van Gezonde Kinderopvang. Daarmee help je pedagogisch medewerkers en gastouders hun kennis en vaardigheden rond dit thema te verdiepen. Log in op Mijngezondekinderopvang.nl.

Kennis en activiteiten

Goede voorbeeld
  • Geef het goede voorbeeld. Beweeg actief mee met de kinderen, ook als het buiten regent. Laat zien hoe leuk bewegen is door een enthousiaste houding aan te nemen.
  • Zorg dat medewerkers en gastouders zich bewust zijn van hun eigen beweeggedrag. Voldoen ze aan de beweegrichtlijnen voor volwassenen? Via de beweegrichtlijnentest op Kenniscentrumsportenbewegen.nl krijgen ze inzicht in hun beweeggedrag en kennis en inspiratie over de effecten van bewegen.
  • Laat oudere kinderen zelf hun jas halen bij het naar buiten gaan of laat kinderen actief meehelpen met opruimen. Ook kun je kinderen stimuleren om te voet of op de fiets te komen. Is de afstand vanaf de school zo groot dat dit niet gaat? Zorg dat ze dan nog even bewegen voor ze aan tafel gaan voor hun tussendoortje
Erkende activiteiten  
Tips bij pijler Ontwikkelen
  • Pas het sport- en spelprogramma aan op leeftijd, talent en ervaring om het voor iedereen uitdagend én aantrekkelijk te maken. Gebruik de activiteitenmap Aan (de) slag met sporten in de bso van Huis voor Beweging voor voorbeelden en inspiratie.
  • Gymnastiek, turnen en dansen op muziek is vaak populair bij 4- tot 12-jarigen. Vraag de kinderen zelf ook welke sporten ze graag willen doen en op welke manier ze er het meeste plezier aan beleven.
  • Kijk voor inspiratie hoe pedagogisch medewerkers en gastouders buitenspelen en bewegen stimuleren in de toolkit Buitenspelen van Kenniscentrum Sport & Bewegen

Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan dbewegen en sport van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers, oudere kinderen en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.

Fysieke omgeving 

Sociale omgeving
  • Maak gebruik van de Nut en Noodzaak-toolbox van Kenniscentrum Sport & Bewegen. Dit kan je helpen bij het gesprek met ouders/verzorgers over het beweeggedrag van hun kind. Bewegen heeft een positieve invloed op te ontwikkeling van kinderen. Niet elke ouder/verzorger is daar bekend mee.
  • Gebruik de argumentenkaartjes van Kenniscentrum Sport & Bewegen om een gesprek te starten vanuit het perspectief van de ouders. Wat vinden zij belangrijk voor hun kind? Aan de hand hiervan kun je kijken op welke manier bewegen en sport hieraan een bijdrage kan leveren. Dit kan helpen weerstand van ouders te verzachten en hen te betrekken.
  • Vertel ouders ook over de talenten van hun kind en waar het plezier uit haalt om aan te geven wat een passende sport zou zijn voor het kind om mee door te gaan.
Betrekken en informeren
  • Zorg dat kinderen, ouders/verzorgers, medewerkers en gastouders ook een rol kunnen spelen bij activiteiten. Bewegen en sport krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt.
  • Laat oudere kinderen helpen met het bedenken en uitleggen van een beweegspel aan anderen of helpen bij het begeleiden van jongere kinderen tijdens bewegingsactiviteiten.
Goede voorbeeld
  • Geef het goede voorbeeld en doe enthousiast mee met bewegen en sporten. Ga ook als het regent buiten bewegen met de kinderen. Laat aan de ouders/verzorgers zien dat jullie bewegen met de kinderen.
  • Stimuleer ouders/verzorgers om ook het goede voorbeeld te geven door meer te bewegen. Dit kunnen ze doen via kleine aanpassingen in hun dagelijkse gewoontes. Denk aan lopend naar de kinderopvang gaan, boodschappen doen op de fiets, of actief bezig zijn in de tuin. Als kinderen zien dat hun ouders regelmatig bewegen, zijn zij zelf vaak ook actiever.

Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een school of zelf Gezonde School in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan de gemeente. Voorbeelden van samenwerkingen:
    • Gemeente: aansluiten bij lokale initiatieven, zoals JOGG, en financiering van activiteiten.
    • Scholen: gebruikmaken van de gymzaal.
    • Buurtsportcoach: lessen verzorgen en contact leggen met andere relevante partijen.
    • Sportverenigingen en commerciële aanbieders: organiseren van sportclinics.
    • Eigenaren van erkende activiteiten: ondersteuning bij de implementatie van beweegprogramma’s, workshops over specifieke onderwerpen zoals ouderbetrokkenheid.
Tips bij pijler Omgeving
  • Speel in op sportevenementen door activiteiten te koppelen aan bijvoorbeeld de Olympische Spelen, Koningsspelen, de Buitenspeeldag of een EK/WK.
  • Sluit in de aanpak van de activiteiten aan op de feestdagen als Sinterklaas, Kerst, Pasen en het Suikerfeest.
  • Kijk voor tips ook bij de Succesfactor werk samen.   
  • Lees ook de tips voor Draagvlak creëren bij ouders.

Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond bewegen. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen op waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.

Periodiek onderzoek
  • Zorg dat je weet hoe het met de kinderen gaat rondom bewegen. Bijvoorbeeld door periodiek onderzoek te doen.
  • Let extra op mogelijk motorische achterstanden bij kinderen. Voor hen is voldoende en gevarieerd bewegen niet altijd genoeg om hun motorische vaardigheden te verbeteren. Op tijd signaleren is dus belangrijk.
  • Gebruik een motorisch meetinstrument. De handreiking van Kenniscentrum Sport & Bewegen helpt je bij het kiezen van een meetinstrument.

Signaleren
  • Houd contact met ouders/verzorgers over het beweeggedrag van hun kind. Door regelmatig informatie uit te wisselen, komen zorgen en mogelijke problemen sneller in beeld.
  • Is er een vermoeden dat een kind een motorische achterstand heeft, bespreek dit dan met de ouders/verzorgers.
  • Laat medewerkers en gastouders weten wat ze moeten doen als ze zorgen of problemen signaleren rond de motorische ontwikkeling van een kind.
  • Weet wanneer er sprake is van een motorische achterstand. We spreken van een motorische achterstand als kinderen zich qua motoriek langzaam of afwijkend ontwikkelen (vergeleken met leeftijdsgenoten) en dit hun dagelijks leven belemmert. Dit kan verschillende oorzaken hebben en komt geregeld voor. Denk bijvoorbeeld aan coördinatieproblemen van zowel de fijne als grove motoriek. Kinderen worden dan omschreven als onhandig; ze kunnen dagelijkse taken minder goed uitvoeren dan hun leeftijdsgenootjes.

Informeren
  • Vraag ouder/verzorger tijdens het brengen of ophalen of men het signaal herkent. Informeer hen over wat je hebt gezien en waarom dit een zorg is. Geef handvatten om hier mee om te gaan.
  • Adviseer ouders/verzorgers zo nodig om cantact op te nemen met een jeugdarts of kinderfysiotherapeut. Die kan kinderen helpen om bepaalde vaardigheden te oefenen en succeservaringen op te laten doen. Dit advies komt van pas als ouders/verzorgers een concrete hulpvraag hebben of als een kind zichtbaar wordt belemmerd in de deelname aan activiteiten.

Voorbeelden

Samenwerken met de omnisportvereniging 

De samenwerking tussen bso Partou en sportvereniging Kampong in Utrecht was het eerste project Sport en Kinderopvang in Nederland. Kampong biedt verschillende sporten. De instructeurs stellen samen het sportprogramma van de bso op en huren externe instructeurs in voor sporten die ze zelf niet bieden. Op deze manier kunnen de kinderen van de bso op het terrein van Kampong naar eigen keuze kennismaken met sporten zoals voetbal, cricket, hockey, jeu de boules, squash en tennis, American football en streetdance. Alle pedagogisch medewerkers van de bso hebben affiniteit met sport en spel. Partou heeft meerdere sport-bso’s.

Veel buiten en sportieve groei bijhouden  

Woest Zuid is een sport-bso waar de kinderen veel buiten bezig zijn. Woest Zuid heeft meerdere locaties die samenwerken met sportverenigingen. Elke periode kunnen de kinderen één sport op hun eigen niveau kunnen leren. Ieder kind houdt de eigen vorderingen bij in het Woeste Boekje dat mee naar huis mag. Zo kunnen de ouders zien wat hun kind doet en bereikt. Aan het eind van een periode wordt de Woeste Beker uitgereikt. De beste prestatie kan op ieder vlak zijn: een mooie aanmoediging, goed tegen je verlies kunnen of een goede persoonlijke groei.

  • De Gezondheidsraad heeft beweegrichtlijnen opgesteld. De beweegrichtlijnen geven aan hoeveel beweging nodig is voor een goede gezondheid.
    Voor kinderen van 4 tot 18 jaar geldt de volgende beweegrichtlijn:
    • Bewegen is goed, meer bewegen is beter.
    • Doe minstens elke dag een uur aan matig intensieve inspanning. Matig intensief is als de ademhaling sneller wordt. Langer, vaker en/of intensiever bewegen geeft extra gezondheidsvoordeel.
    • Doe minstens driemaal per week spier- en botversterkende activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan volleybal, dansen, buiten spelen en fietsen. 
    • En: voorkom veel stilzitten.
  • Meer weten over de beweegrichtlijnen?
  • Doe samen met kinderen de Beweegrichtlijnentest
    De Beweegrichtlijnentest geeft je antwoord op de vraag: voldoe jij/voldoet het kind aan de beweegrichtlijnen? Door de test samen in te vullen kun je het gesprek aangaan met kinderen en ouders/verzorgers.  

Ideeën opdoen?

Dagritmekaart Bewegen buiten

Kijk bij het stappenplan

Meer inspiratie

Advies of ondersteuning nodig?

Ambassadeur

Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.

GGD

Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.