Icoon hygiene

Aandacht besteden aan hygiëne in de kinderopvang of gastouderopvang loont. Kinderen in de bso komen in contact met allerlei ziekteverwekkers. Door contact met elkaar, met de medewerkers en met de omgeving. Help kinderen goede hygiënische gewoontes aan te leren. Zo draag je in de bso bij aan een gezonde ontwikkeling van kinderen. Op deze pagina lees je hoe je hygiëne blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid. 

Waarom werken aan hygiëne?

  • Kinderen hebben er de rest van hun leven voordeel van als zij op jonge leeftijd goede hygiënische gewoontes aanleren, zoals handen wassen.  
  • Hygiënemaatregelen zijn belangrijk om de overdracht van ziekteverwekkers te beperken. 
  • Hygiënisch werken verkleint ook de kans op overdracht naar de medewerkers in de bso.  
  • Hygiëne is altijd van belang: ziekteverwekkers kunnen zich ook verspreiden als er geen ziekteverschijnselen zichtbaar zijn.

Voor je begint...

Wat doet jouw organisatie al?

Wat doet jouw organisatie al?

Beginsituatie bepalen in:

Werk met een gedegen stappenplan

Werk met een gedegen stappenplan

Lees hoe je een themaplan maakt voor:

Aan de slag met hygiëne  

Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan hygiëne in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.

Zorg ervoor dat hygiëne een vaste plek heeft in jullie beleid.

Beleid
  • Stel themabeleid op. Welke visie heeft jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op hygiëne?
  • Beschrijf in het beleid in ieder geval wat jullie doen om bij te dragen aan hygiëne.
  • Bedenk als gastouderbureau hoe je gastouders kunt ondersteunen bij het vastleggen van het hygiënebeleid in hun pedagogisch werkplan.
  • Je kunt het themabeleid ook koppelen aan het pedagogisch beleid, gezondheids- en veiligheidsbeleid.
  • Denk bij jullie beleid in ieder geval aan:
    • Afspraken bij een ziek kind of een zieke medewerker.
    • Afspraken over zwangere medewerkers. Denk bijvoorbeeld aan kinderziekten die gevaarlijk zijn voor zwangere pm’ers. 
    • Scholing voor medewerkers over hygiënische maatregelen.
    • Afspraken hoe je bij kinderen aandacht besteedt aan hygiëne, bijvoorbeeld handen wassen.
    • Wat jullie aandachtspunten zijn rond hygiëne. Bijvoorbeeld de keuken, het sanitair, zandbakken, speelgoed en (huis)dieren.  
    • Zorg dat jullie bij inrichten van het hygiënebeleid rekening houden met de normen en tips voor hygiëne op de bso die je vindt in de Hygiënerichtlijn voor kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. Zoals: 
      • Zorg voor goede handhygiëne bij de medewerkers en kinderen. Was de handen met water en vloeibare zeep: 
      • Gebruik voorbeeldpictogrammen voor handen wassen en hoest- en niesdiscipline. 
      • Zorg voor schone zandbakken en speeltoestellen.  
    • Hoe, wanneer en door wie het gebouw, de ruimtes, spullen en materialen regulier worden schoongemaakt.  
    • Hoe geventileerd wordt en hoe en wanneer gelucht wordt. Neem hierbij ook onderhoud aan eventuele ventilatiesystemen op Lees voor meer informatie de 5 basistips om te ventileren op Ventilerenzogedaan.nl. 
    • Afspraken bij meerdere zieke kinderen en wanneer en door wie er contact wordt opgenomen met de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst ) (bij uitbraken van infectieziektes of voor advies over hygiëne). Neem daarbij ook de contactgegevens op van de GGD. 
    • Stem het hygiënebeleid zoveel mogelijk af met de school of scholen waar de kinderen op de bso naar toe gaan. 

Betrekken en informeren
  • Betrek en informeer medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en oudere kinderen bij het opstellen van het beleid. En blijf ze bij elke relevante gelegenheid vertellen wat de (nieuwe) afspraken zijn. Informeer ze tenminste jaarlijks over het beleid.
  • Blijvende aandacht voor hygiënebeleid is belangrijk zodat pedagogisch medewerkers en gastouders de hygiënemaatregelen uitvoeren en kennis hebben welk effect hygiëne op het gedrag en de ontwikkeling van kinderen heeft.
  • Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of in een nieuwsbrief.

Borgen
  • Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak bijvoorbeeld één medewerker verantwoordelijk voor het actualiseren van het hygiënebeleid.
  • Denk ook aan uitvoeren en handhaven van het beleid, inclusief afstemming en communicatie met medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en kinderen.

Evalueren
  • Evalueer jaarlijks of het bestaande beleid werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders, oudere kinderen en hun ouders/verzorgers.
 Tips bij pijler Beleid
  • Vraag de GGD om advies bij specifieke hygiënevraagstukken.
  • Zorg dat de relevantie van hygiënisch werken duidelijk is voor de medewerkers.
  • Peil regelmatig onder medewerkers of het beleid wordt uitgevoerd en of zij knelpunten zien.

Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond hygiëne. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over goede hygiëne.

Bijscholing
  • Organiseer periodiek een moment om de pedagogische professionals op de hoogte te stellen van (veranderingen in) het hygiënebeleid in de bso.  
  • Organiseer bijscholingen voor medewerkers op hygiëneonderwerpen die aansluiten bij het hygiënebeleid. Betrek eventueel de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst ). 

Kennis en activiteiten
  • Pedagogisch medewerkers zijn onmisbaar om hygiënebeleid goed uit te voeren. Zorg er daarom voor dat zij de afspraken kennen, maar ook weten waarom deze afspraken belangrijk zijn.  
  • Zorg dat medewerkers weten hoe ziekteverwekkers zich verspreiden en waar zij informatie over hygiëne kunnen vinden. Wijs medewerkers op de KIDDI-app. 
  • Voor kinderen is herhaling van de hygiënemaatregelen belangrijk. Wen kinderen gezonde gewoontes aan, zoals handen wassen na toiletbezoek en voor het eten. Organiseer bijvoorbeeld een activiteit rondom handen wassen. 
  • Leer kinderen hoest- en niesdiscipline:
    • Hoest of nies niet in de richting van een ander. 
    • Draai het hoofd weg of buig het hoofd.  
    • Nies of hoest in de binnenkant van de elleboog. Gebruik eventueel een papieren zakdoek.  
    • Handen gebruikt bij hoesten, niezen of neus afvegen? Was de handen met zeep.  
  • Bekijk de folder â€¯van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) voor meer informatie.

Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld: was de handen op de juiste momenten en hoest en nies in de elleboog.
Erkende activiteiten
  • Kies voor kwaliteit en zet erkende activiteiten in!
Tips bij pijler Ontwikkelen
  • Oefen het handen wassen met de kinderen. Het RIVM laat in een instructiefilm zien hoe je het beste je handen kunt wassen. 
  • Bekijk het filmpje over waarom je je handen moet wassen van de Kleuteruniversiteit. 
  • Gebruik materiaal van GGD Drenthe over handen wassen. Met een handenwasdiploma, kleurplaat en poster. 
  • Informeer ouders over het handen wassen en de hoest- en niesdiscipline, zodat zij dat thuis ook met het kind kunnen oefenen. 

Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan de hygiëne van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers, oudere kinderen en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.

Fysieke omgeving 
  • Hygiënemaatregelen: 
    • Herinner kinderen, medewerkers en ouders aan hygiënische gewoontes via posters. 
    • Kijk waar je de inrichting van sanitaire voorzieningen kunt verbeteren.   
    • Is er een uitbraak van een infectieziekte? Je kunt dan gebruikmaken van deurbriefjes van het RIVM.  
    • Wees alert op de aanwezigheid van teken als er een buitenruimte is.
  • Ventileren en luchten: 
    • Zorg dat er voldoende verse buitenlucht in de ruimte komt (= ventileren). Zet de mechanische ventilatie direct na binnenkomst aan en op de juiste stand. Of zet één of meerdere kiepraampjes op een kier. 
    • Tip: plaats een CO2 meter in de ruimte. Dat geeft je een indicatie of er voldoende wordt geventileerd. 
    • Zet na het koken of bijvoorbeeld als de kinderen buitenspelen (pauze) de ramen en deuren wijd open om te luchten (snel verversen van de lucht). 
    • Zorg ervoor dat ventilatieroosters en/of ventielen (indien aanwezig) schoon blijven. Volg de instructie van de fabrikant. Neem dit op in het schoonmaakrooster (wanneer, hoe en wie het doet).  
    • Lees voor meer informatie de 5 basistips om te ventileren op Ventilerenzogedaan.nl. 

Sociale omgeving
  • Informeer ouders/verzorgers over handhygiëne en jullie hoest- en niesdiscipline. Zo kunnen zij dit ook met de kinderen thuis oefenen.
  • Geef ouders/verzorgers informatie mee over de hygiëne-afspraken.
  • Informeer ouders/verzorgers over afspraken rondom ziekte van hun kind. 
  • Laat ouders/verzorgers meedenken en -werken via de oudercommissie.
Betrekken en informeren
  • Hygiëne krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt. Zorg daarom dat kinderen, ouders/verzorgers, medewerkers en gastouders ook een rol kunnen spelen bij activiteiten.
Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld: was de handen op de juiste momenten en hoest en nies in de elleboog.

Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een (Gezonde) school in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan je gemeente.
Tips bij pijler Omgeving
  • Wijs ouders/verzorgers op de informatieve film over hoofdluis van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Of bekijk deze zelf en leg de inhoud uit aan ouders. 
  • Maak schoonmaakroosters. Neem hier ook op wanneer speelgoed, zandbakken etc. worden schoongemaakt. Gebruik als voorbeeld het schoonmaakschema bij de LCHV Landelijk Centrum Hygiene en Veiligheid (Landelijk Centrum Hygiene en Veiligheid )-richtlijn Kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang.
  • Informeer ouders/verzorgers over afspraken rondom ziekte van hun kind.
  • Besteed op 5 mei, de Internationale Dag van de Handhygiëne extra aandacht aan handen wassen.
  • Zorg dat kinderen en medewerkers die menstrueren kunnen beschikken over voorzieningen. Denk aan een dameshygiënebox in elk toilethokje en een discrete plek waar ze maandverband en tampons kunnen krijgen.
  • Maak hygiëne op de bso makkelijk, zodat iedereen eraan kan bijdragen. Zorg er bijvoorbeeld voor dat ook de jongste kinderen goed naar de wc kunnen gaan, bied een opstapje en een wc-brilverkleiner aan. En zorg dat toiletten en wasbakken op een hoogte hangen waar alle kinderen goed bij kunnen.
  • Kijk voor tips ook bij de Succesfactor werk samen.   
  • Lees ook de tips voor Draagvlak creëren bij ouders.

Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond hygiëne. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen op waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.

Periodiek onderzoek
  • Zorg dat je weet hoe het met de kinderen gaat rond hygiëne.
  • Wees met elkaar alert op kinderen die bijvoorbeeld vaak vieze kleren dragen of onverzorgde nagels hebben.

Signaleren
  • Effectief werken aan hygiëne vraagt dat pedagogisch medewerkers en gastouders alert te zijn op problemen of zorgen. En dat zij weten wat ze met een signaal doen. 
  • Wees alert op ziekteverschijnselen bij kinderen.  
  • Wees alert op gedragsverandering bij kinderen, dit kan veroorzaakt worden door ziekte.  
  • Kijk voor details in de KIDDI-app van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). 
  • Zorg voor een luizencontrole na iedere vakantie en nadat er een melding is gemaakt van luizen bij een kind. 
  • Hebben de kinderen in een buitenruimte gespeeld met hoog gras, bosjes en bladeren? Weest dan alert op de aanwezigheid van teken. Kijk voor meer informatie op Rivm.nl.
  •  Zorg dat signalen in jullie organisatie worden opgepakt. 
  • Informeer ouders/verzorgers en medewerkers: voor bepaalde infectieziekten geldt een meldingsplicht. Neem contact op met de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst ) als er een ongewoon aantal kinderen is met diarree, geelzucht, huidaandoeningen of andere ernstige aandoeningen van vermoedelijk infectieuze aard. Zie ook het draaiboek Artikel 26-meldingen Wpg-instellingen.
  • Neem contact op met de ouders/verzorgers als een kind er niet goed uitziet of zich niet lekker voelt.
  • Zorg dat ouders/verzorgers het melden aan de opvang als een kind een besmettelijke ziekte heeft.

Informeren
  • Breng het beleid rond hygiëne jaarlijks onder de aandacht. Bijvoorbeeld tijdens een informatieavond, via de website of in de nieuwsbrief.
Tips bij pijler Signaleren
  • Wees alert op ziektesymptomen bij kinderen. 
  • Signaleer knelpunten in de uitvoering van het hygiënebeleid door medewerkers regelmatig te bevragen.   
  • Wijs medewerkers op de KIDDI-app. In deze app voor de kinderopvang vinden ze handige informatie over hygiëne en kinderziekten. Download (gratis) in Apple Store of Play Store

Voorbeeld

Gebruik de KIDDI-app 
KIDDI app

Kan een kind met ‘krentenbaard’ naar het kinderdagverblijf? En hoe voorkom je dan dat andere kinderen en medewerkers ziek worden? Medewerkers van de kinderopvang kunnen dat opzoeken in de KIDDI-app. De KIDDI-app bevat informatie over infectieziekten en hygiënerichtlijnen voor kindercentra, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvangorganisaties. Deze informatie is gebaseerd op de richtlijn voor kindercentra van het LCHV Landelijk Centrum Hygiene en Veiligheid (Landelijk Centrum Hygiene en Veiligheid ), onderdeel van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu).
Download gratis in Apple Store of Play Store.

Ideeën opdoen?

Dagritmekaart Hygiene

Kijk bij het stappenplan

Meer inspiratie

Advies of ondersteuning nodig?

Ambassadeur

Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.

GGD

Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.