Twee jongetjes spelen met houten trein

Waarom aandacht voor een goed dagritme

Icoon dagritme

Een vertrouwd dagritme in de dagopvang geeft houvast aan kinderen en pedagogisch medewerkers. Doordat kinderen weten wat er komen gaat, schep je een (emotioneel) veilige omgeving. En een vertrouwd dagritme geeft rust, ondanks dat er meerdere kinderen in een groep zitten. Verder bevat een goed dagritme een diversiteit aan onderdelen die kinderen nodig hebben voor hun fysieke en mentale gezondheid en ontwikkeling: verzorging, ontdekken uitdagen en persoonlijke aandacht. Door tijd en aandacht voor bewegen, voeding en slapen worden fysiologische- en groeiprocessen goed gereguleerd en dat draagt bij aan een gezond gewicht.

  • Zorg dat alle kinderen iets te doen hebben tijdens de overgang van activiteiten. Dan hoeven ze niet zo lang stil te zitten en te wachten. Bijvoorbeeld een liedje zingen, andere kinderen helpen met jassen of schoenen aandoen of een spelletje ('ik zie, ik zie, wat jij niet ziet').
  • Slapen is voor jonge kinderen een belangrijk onderdeel van hun ritme. Het draagt onder andere bij aan een gezond gewicht. Heb aandacht voor het ritme bij slapen en naar bed gaan, bijvoorbeeld met een voorlees-slaapritueel. 
  • Zet materialen voor de volgende activiteit alvast klaar zodat de overgang rustig en soepel verloopt.
  • Gebruik dagritmekaarten. Zo maak je elke dag jullie structuur zichtbaar aan pedagogisch medewerkers, ouders en kinderen. 
  • Vertel ouders in de nieuwsbrief, of hang kaarten op het prikbord, hoe jullie dagritme eruit ziet en waarom dat is. Leg bijvoorbeeld uit waarom je de grote kring/gezamenlijke opening in de ochtend doet. 
  • Blijf reflecteren en evalueren met het team: waarom doen we wat we doen? Is er verandering in het dagritme nodig?

Blog - Dagritme: duidelijkheid voor kind, ouder en begeleider

'Dagritme draait om duidelijkheid. Dankzij een vast dagritme weten alle kinderen bij ons kindercentrum Het Baken in Nijkerk waar ze aan toe zijn en wat ze kunnen verwachten.'

Lees de blog van Miranda Bron, ambassadeur Gezonde Kinderopvang, op Kinderopvangtotaal.nl. 

Een goed dagritme heeft de volgende kenmerken:

  • Het is duidelijk en overzichtelijk voor kinderen, ouders en pedagogisch medewerkers.
  • Het bestaat uit vaste onderdelen, zoals brengen, kring, binnen en buiten spelen, lunch, slapen, ophalen.
  • Het is ruim gepland, waardoor kinderen niet worden opgejaagd.
  • Er is ruimte voor flexibele aanpassing van het dagritme zodat je rekening kunt houden met individuele kinderen (bijvoorbeeld kinderen die hun interesse verliezen, verandering van activiteit, verlenging van speeltijd bij grote interesse en bijzondere omstandigheden zoals uitstapjes, verjaardag, feestdagen).
  • Dagelijks zijn er verschillende spelactiviteiten: sommige geïnitieerd door pedagogisch medewerkers en sommige door kinderen. Zorg ook voor 'vrij spel' momenten.
  • Er is een balans tussen rustige en actieve momenten.
  • Er is een balans tussen alleen spelen, spelen in kleine groepjes en spelen met de hele groep.
  • Elke ochtend en/of middag spelen de kinderen een deel van de tijd buiten.

(bron: Pedagogisch Kader Kindercentra 0-4 jaar, NCKO Kwaliteitsmonitor 0-4 jaar)

Daarnaast inspecteert de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) het dagritme/dagprogramma van de groep. Daarbij zijn de pedagogische doelen uit de Wet Kinderopvang leidend. De GGD kijkt naar:

  • Emotionele veiligheid (continuïteit groepsritme, structuur en flexibiliteit), 
  • Persoonlijke competentie (dagprogramma, doelgericht aanbod, programma en taalverrijking),
  • Sociale competentie (begeleiden van interacties tussen kinderen, participatie bevorderen, positieve sfeer creëren) en 
  • Overdracht van normen en waarden (rituelen en voorspelbaarheid). 

Lees meer over de rol van dagritme bij inspectie door de GGD in het Veldinstrument observatie pedagogische praktijk

Aan de slag met dagritme op 4 pijlers

Uit onderzoek weten we dat het effectief is wanneer je activiteiten uitvoert op de volgende pijlers:

  • beleid, 
  • ontwikkelen, 
  • omgeving,   
  • signaleren.

Aan welke activiteiten je kunt denken lees je hieronder. Kijk voor achtergronden over de pijlers bij Wat is Gezonde Kinderopvang

Beleid inhoud

  • Het dagritme is een vertaling van jullie visie op kinderopvang. Geloof je dat buiten spelen essentieel is voor de ontwikkeling van kinderen? Dan leg je in het beleid vast dat kinderen tijdens het dagprogramma veel buiten zijn (en misschien wel buiten slapen).
  • Heb in jullie beleid expliciet aandacht voor het dagritme, met bijvoorbeeld voldoende tijd voor slapen, eten, verzorging, maaltijden, bewegen of voorlezen in de grote groep.
  • Houd regelmatig in de gaten of het bestaande dagritme werkbaar is voor pedagogisch medewerkers en kinderen. Laat medewerkers irritaties, frustraties en problemen die ze in de structuur van de dag tegenkomen opschrijven. Maar heb ook aandacht voor wat goed gaat. Bespreek dit tijdens team- en/of kindbesprekingen en actualiseer waar nodig het beleid. 

Ontwikkelen inhoud

Een vast dagritme geeft jonge kinderen geborgenheid en veiligheid. Wanneer de volgorde van activiteiten voortdurend wisselt, raken zij van slag. Ze steken dan meer energie in het ontdekken van de structuur in plaats van aan spelen en zich ontwikkelen.

Dagritmekaarten

Dagritmekaarten zijn handig om aan kinderen, pedagogisch medewerkers en ouders te laten zien hoe de dag eruit ziet. Op elke kaart staat een activiteit van de dag afgebeeld, in chronologische volgorde. Ze geven kinderen en ouders inzicht in het verloop van de dag. Een zichtbaar symbool op het kaartje (bijvoorbeeld een knijper) laat zien welk moment van de dag het is.

Omgeving inhoud

  • Stem regelmatig met de ouders af hoe het dagritme er uit ziet. Zo weten zij waarom je het doet zoals je het doet en kunnen ze hun haal- en brengactiviteiten erop afstemmen.
  • Het is belangrijk de fysieke omgeving op het dagritme af te stemmen. Wanneer kinderen een rustige activiteit willen, dan is een ruimte nodig waar rust is. Dat geldt ook voor de buitenruimte. Is er een gezamenlijk moment dat alle kinderen naar buiten gaan? Of bepalen kinderen zelf of ze binnen en/of buiten spelen?
  • Creëer hoeken die elkaar niet in de weg zitten. Maak bijvoorbeeld de bouwhoek, vanwege geluidsoverlast, niet naast de leeshoek.  
  • Slapen is belangrijk. Zorg dat de slaapruimte rustig is ingericht en donker te maken is. Ook voor verticale groepen met verschillende slaapsessies is het belangrijk dat er geen luidruchtige activiteiten plaatsvinden in aangrenzende ruimtes.

Signaleren inhoud

  • Als een goed dagritme ontbreekt, merk je dat aan bijvoorbeeld onrust of chaos in de groep, aan kinderen die niet weten wat er van hen verwacht wordt, of aan kinderen die zich vervelen of doelloos rondzwerven. Mogelijke oorzaken kunnen zijn dat de communicatie over het dagritme naar kinderen onduidelijk is of dat het pedagogisch aanbod niet passend is.
  • Baby’s (tot 1,5 jaar) hebben een individueler ritme en kunnen niet mee met het groepsritme. Maar ook voor oudere kinderen geldt het vaste dagritme niet altijd, zij hebben bijvoorbeeld meer of juist minder behoefte aan slapen of rustige of actieve momenten. Overleg met ouders hoe het ritme thuis is en hoe zij met bepaald gedrag omgaan. Dat geeft je inzicht in de leefstijl van het gezin.
  • Bedenk welke mogelijkheden er zijn om aan andere behoeftes tegemoet te komen. Kan een kind dat veel slaapt apart slapen zodat het niet wakker wordt van de anderen? Kan een kind dat juist minder slaapt dichtbij de deur slapen, zodat het snel weg kan zonder de andere kinderen te storen?
  • Daarnaast zijn er ook kwetsbare of prikkelbare kinderen. Voor hen is meer overleg nodig dan voor kinderen die zich moeiteloos aanpassen aan het dagritme.

Voorbeeld Dagritme Levantjes: accent op gevarieerde voeding

Binnen Levantjes kinderopvang brengen de eetmomenten structuur op een dag. Een eetmoment brengt ook rust binnen de groep. Bij Levantjes eten kinderen overwegend biologisch en vegetarisch en af en toe vis. 

Hun visie achter hun dagritme is dat zij kinderen zoveel mogelijk gevarieerd eten willen aanbieden. De warme maaltijd krijgen de kinderen na het middagslapen, omdat zij dan de grootste trek hebben en het beste eten. Doordat de kinderen al warm eten op hebben, hebben ouders minder stress bij het ophalen en het avondprogramma thuis. Het kind is niet hongerig en thuis is er meer tijd voor elkaar. De broodmaaltijd rond de middag past bij de Nederlandse cultuur en is ook gebleven om kinderen hieraan te laten wennen.

± 09.30 uur

 

De kinderen eten fruit. Appel, peer, banaan vormen de basis van de fruitmaaltijd. Afhankelijk van het seizoen zijn er regelmatig ander fruitsoorten zoals mandarijnen, kiwi, druiven, aardbeien, nectarines, mango of meloen. Voor de allerkleinsten wordt het fruit vlak voor het serveren geschild en gepureerd.
± 10.00 uur

 

Buitenactiviteit (tenzij het weer dit niet toelaat).
± 12.00 uur Broodmaaltijd bestaande uit bruin brood, belegd met halvarine en bijvoorbeeld kaas, smeerkaas, vegetarische smeerworst, suikervrije appelstroop of pindakaas. De eerste boterham is altijd hartig belegd, daarna pas zoet.
± 15.00 uur Warme maaltijd afgestemd op kinderen van 0-4 jaar. Voorbeelden: gekookte aardappeltjes met broccoli en vis, macaroni, spaghetti, andijviestamppot, boerenkoolstamppot, rijst met boontjes, goed gevulde groentesoep enz. De allerkleinsten krijgen het eten gepureerd. Er wordt altijd met verse producten gewerkt.
± 16.00 uur Buitenactiviteit (tenzij het weer dit niet toelaat)
± 17.30 uur Een rijstwafel, cracker of een soepstengel.

Voorbeeld Dagritme Petito's: accent op vve

De dagstructuur bij kindercentrum Petito’s staat al voor 15 jaar lang als een huis. Dit betekent niet dat ze er niet naar omkijken. In het teamoverleg bespreken medewerkers waar ze tegen aan lopen en wat ze lastig vinden en zo finetunen ze het dagritme als dat nodig is. Bijvoorbeeld toen er tijdens het buitenspelen veel kinderen tegen elkaar aan botsten doordat alle groepen tegelijk buiten waren. Nadat het dagritme per groep was aangepast, had elke groep voldoende ruimte om buiten te spelen. Gezond eten en beweegmomenten zijn bij Petito’s belangrijk in de uitvoering van Gezonde Kinderopvang. Dit is ook verweven met hun vve-programma Uk & Puk. Pedagogisch medewerkers bespreken aan de hand van Puk-dagritmekaarten het dagritme met de kinderen. De kinderen weten wat Puk gaat doen die dag (en wat zij dus ook gaan doen). 

Tot ± 9.15 uur Als de kinderen door de ouders zijn gebracht is er ruimte voor vrij spel.
Vanaf 9.15 uur Met de kinderen opruimen en daarna samen aan tafel en bijvoorbeeld met de kinderen liedjes zingen of een verhaaltje voorlezen.
9.30 uur De kinderen eten een gezond tussendoortje en drinken iets.

Daarna krijgen de baby’s een verschoning en gaan de dreumesen en peuters naar het toilet.

Vervolgens biedt de pedagogisch medewerk(st)er een groepsactiviteit aan of is er ruimte voor vrij spel. Vaak gebruiken ze deze tijd om met de peuters een Puk-activiteit  (VVE Voor- en vroegschoolse educatie (Voor- en vroegschoolse educatie)) of met baby's een spelactiviteit te doen. Dit kan zowel in een grote groep als in een kleine groep kinderen. Kinderen spelen ook altijd buiten of doen een bewegingsactiviteit in de sportzaal.

Vanaf 11.15 uur Samen opruimen, handen wassen, aan tafel voorlezen of liedjes zingen.
11.30 uur Gezamenlijk de gezonde broodmaaltijd eten.

Daarna worden de baby’s verschoond en gaan de dreumesen en peuters naar het toilet.

Vervolgens spelen de kinderen vrij in de groepsruimte of spelen ze op de gang.

13.00 uur Veel kinderen gaan naar bed.

De kinderen die niet naar bed hoeven mogen nog even vrij spelen op de eigen groep. Als er veel kinderen op bed liggen, gaan kinderen soms bij elkaar op de groep spelen met leeftijdsgenootjes.

14.00 uur De kinderen die wakker zijn eten een tussendoortje aan tafel en drinken iets.

De dreumesen en peuters die wakker zijn gaan naar het toilet.

Daarna biedt de pedagogisch medewerker een rustige tafelactiviteit aan, bijvoorbeeld puzzelen, kleien, Puk-activiteit, boekjes lezen, spelletje, kleuren enz. of er is er ruimte voor vrij spel.

Vanaf 15.00 uur De meeste kinderen worden wakker van hun middagslaapje en worden verschoond of gaan naar het toilet.

Daarna krijgen zij een tussendoortje en drinken afhankelijk van wanneer zij wakker zijn. Er is ruimte voor vrij spel.

Vanaf 16.00 uur Samen met de kinderen opruimen.
16.15 uur Aan tafel liedjes zingen of een verhaaltje voorlezen.

Daarna samen fruit eten en wat drinken.

Vervolgens kinderen verschonen en is er ruimte voor vrij spel.

Vanaf 16.30 uur Kinderen worden voor 18.00 uur opgehaald. Deze periode is soms te lang voor kinderen om zich te vermaken door middel van vrij spel.
17.00 uur Regelmatig wordt aan tafel een activiteit aangeboden die de kinderen redelijk zelfstandig kunnen doen. Bijvoorbeeld boekjes lezen of puzzels maken.
17.50 uur Alle kinderen gaan met de groepsleiding naar de gang en spelen daar totdat alle kinderen opgehaald zijn.

Meer informatie

Ondersteuning nodig?