Icoon dagritme

Aandacht besteden aan dagritme in de kinderopvang of gastouderopvang loont. Een duidelijk dagritme geeft kinderen een gevoel van veiligheid, structuur en uitdaging, essentieel voor hun ontwikkeling. Op deze pagina lees je hoe je dagritme blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid.

Waarom werken aan dagritme?

  • Een goed dagritme helpt kinderen uitgerust te blijven en zorgt voor een goede balans tussen spel, rust en beweging. Met een dagritme kun je effectief inspelen op de diverse ontwikkelingsbehoeften van kinderen. Een goed dagritme ondersteunt zowel het welzijn van kinderen als de pedagogische doelen.  
  • Een dagritme draagt bij aan uitgeruste kinderen en een goede nachtrust. Balans in de dagstructuur is belangrijk, afgestemd op zowel de groep als individuele behoeften. Een dagritme omvat de volledige dagstructuur, niet alleen het activiteitenaanbod. Dagritme zorgt dat je effectief aan diverse ontwikkelingsgebieden kunt werken.

Voor je begint...

Wat doet jouw organisatie al?

Wat doet jouw organisatie al?

Beginsituatie bepalen in:

Werk met een gedegen stappenplan

Werk met een gedegen stappenplan

Lees hoe je een themaplan maakt voor:

Aan de slag met dagritme

Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan dagritme in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.

Zorg ervoor dat dagritme een vaste plek heeft in jullie beleid.

Beleid
  • Stel een dagritmebeleid op. Welke visie heeft jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op dagritme?  
  • Beschrijf in het beleid in ieder geval wat jullie doen om bij te dragen aan dagritme.
  • Bedenk als gastouderbureau hoe je gastouders kunt ondersteunen bij het vastleggen van het dagritmebeleid in hun pedagogisch werkplan.
  • Je kunt het themabeleid ook koppelen aan het pedagogisch beleid, gezondheids- en veiligheidsbeleid.
  • Let op dat je werkt met dagritmes waarin het team kan werken aan de vier pedagogische basisdoelen uit de wet kinderopvang.  
  • Neem regels en afspraken over dagritme regelmatig onder de loep. Kijk of die nog steeds passen bij een goede en gezonde opvangsituatie. 
  • Kijk in hoeverre de afspraken over dagritme aansluiten bij het verdere beleid zoals ophaal en wegbrengtijden, uitstapjes en etc.

Betrekken en informeren
  • Informeer medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en oudere kinderen tenminste jaarlijks over het beleid.
  • Bespreek met het team en leg in het beleid vast welke verschillende dagritmes jullie hanteren voor de korte middagen, de lange middagen en de vakantieopvang. 
  • Maak met het team goede afspraken over afstemming op de dagritmebehoeften van jongere en oudere kinderen en zorg dat iedereen op dezelfde lijn zit. Een kind van 4 jaar heeft andere behoeften na schooltijd dan een 12-jarige. 
  • Maak ook afspraken rond dialoog met en tussen de kinderen als onderdeel van het dagritme. Dit stimuleert de ontwikkeling van sociale competenties. Bij een groepsmoment of in de kring is er gelegenheid om bijvoorbeeld over meningsverschillen of conflicthantering te praten. Door te praten over omgangsregels en afspraken die voor een fijne sfeer voor alle kinderen zorgen, werk je aan het overdragen van normen en waarden.  
  • Evalueer het dagritmebeleid ook regelmatig met ouders/verzorgers. Dat kan op een laagdrempelige manier door bijvoorbeeld een stelling op het prikbord te zetten. Bijvoorbeeld ‘Het dagschema van de bso is goed voor mijn kind’ (dan moet het dagschema wel duidelijk opgehangen zijn), en laat ouders groene of rode stickers plakken.
  • Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of in een nieuwsbrief.

Borgen
  • Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak bijvoorbeeld één medewerker verantwoordelijk voor het actualiseren van het dagritmebeleid.
  • Denk ook aan uitvoeren en handhaven van het beleid, inclusief afstemming en communicatie met medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en kinderen.

Evalueren
  • Evalueer jaarlijks of het bestaande beleid werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders, oudere kinderen en ouders/verzorgers.
Tips bij pijler Beleid
  • Bewegen en sport (zie themapagina) zijn een belangrijk onderdeel van het dagritme. Bewegen stimuleren is ook kinderen laten meehelpen met de dagelijkse activiteiten als vaatwasser uitruimen, buitenspeelgoed in- en uitruimen en stoelen/tafels opruimen. Beperk de tijd waarin kinderen stilzitten achter een tv- of computerscherm (zie thema Mediaopvoeding).

Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond dagritme. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over gezonde voeding.

Kennis en activiteiten
  • Heb aandacht voor alle soorten vaste onderdelen van het dagritme, deze zijn allemaal even noodzakelijk.   
  • Zorg voor balans. Tussen ontspanning en ontlading, uitdaging en exploratie, alleen en samen spelen, tussen leren van en met elkaar en in diversiteit in groepsactiviteiten (verdeling in leeftijden, jongens/meisjes en achtergronden). 
  • Zorg voor variatie in het aanbod, een vast dagritme betekent niet dat elke dag er hetzelfde uitziet. Veel bso’s werken met thema’s of workshops: de ene maand zijn er vooral sportactiviteiten, de andere staat in het teken van knutselen of filosoferen. 
  • Wat kinderen overdag doen, beïnvloedt ook hoe zij ’s nachts slapen. Een goede balans tussen activiteiten en ontspanning draagt bij aan een goede nachtrust. Voorkom dat kinderen te moe worden, maar ook dat ze te veel energie overhouden. Ontdek op de themapagina Slaap hoe je dat kunt doen.
  • Ga op basis van de behoeften van de kinderen en de situatie flexibel om met het dagritme. Het dagritme is geen vast gegeven, maar beweegt mee met de aanwezigen en situatie op dat moment. Maak bijvoorbeeld bij mooi weer een uitstapje naar het park in plaats van de geplande activiteit. Of, als kinderen lichamelijk weinig actief zijn, kan (verplicht) buitenspel een oplossing zijn. En bij kinderen die veel structuur nodig hebben, werkt een geleid spelletje ‘om de beurt doelschieten’ misschien beter dan vrij voetballen. 
  • Evalueer het dagritme regelmatig met de kinderen en maak ruimte voor hun inbreng bij activiteitenkeuzes. Het is immers hun vrije tijd (participatief werken).  
  • Zie ook de thema’s Bewegen en sport, Groen en Sociaal-emotionele ontwikkeling.

Erkende activiteiten
  • Kies voor kwaliteit en zet erkende activiteiten in! Lees meer over activiteiten die je kunt inzetten voor een gevarieerd dagritme. Zoals Beweegwijs.
Tips bij pijler Ontwikkelen
  • Erken individuele ritme-behoeften van kinderen en sluit daarop aan waar mogelijk. Sommige kinderen willen op de bso kunnen ontladen, anderen willen onthaasten. Lichamelijk en geestelijk welbevinden van ieder kind is een voorwaarde om lekker en ontspannen te kunnen spelen.
  • Het kan helpen om het dagritme weer te geven als plaatje voor de kinderen, ouders/verzorgers en medewerkers, zodat die rekening kunnen houden met het ritme.
  • Zorg voor voldoende rustmomenten. Het kan verleidelijk zijn om te veel te plannen.

Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan het dagritme van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers, oudere kinderen en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.

Fysieke omgeving 
  • Zorg voor fysieke ruimten/hoeken afgestemd op kleuters, 6-10 jarigen en 10-12 jarigen.
  • Stem bij samenwerking met andere organisaties het dagritme af, ook als de bso bijvoorbeeld de buitenruimte deelt met school. Dit om herhaling en verveling te voorkomen. Zo is het bijvoorbeeld handig om na een geconcentreerde techniekles op school, de kinderen op de bso te laten ontladen door lekker te bewegen.

Sociale omgeving
  • Bereid het programma goed voor: maak afspraken met collega’s over de werkverdeling, zet van tevoren alle benodigdheden klaar en richt de ruimte in voor de specifieke activiteit(en). 
  • Waarschuw de kinderen tijdig als een programmaonderdeel start of stopt. Zo maak je het dagritme voorspelbaar en krijgen ze gelegenheid om hun bezigheid rustig af te sluiten.  
  • Zorg dat de overgangen tussen de verschillende programmaonderdelen niet te lang maar ook niet te abrupt zijn. Als kinderen lang moeten wachten worden ze onrustig en abrupt moeten stoppen verstoort hun betrokkenheid. Dat wekt frustratie en verzet op bij kinderen. 
  • Informeer ouders/verzorgers over hoe het dagritme eruitziet. Zo weten zij waarom jullie het doen zoals jullie het doen en kunnen ze hun haal- en brengtijden erop afstemmen. 
  • Vraag regelmatig aan kinderen en ouders/verzorgers wat ze van het dagritme vinden en wat ze anders willen.
Betrekken en informeren
  • Dagritme krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt. Zorg daarom dat kinderen, ouders/verzorgers, medewerkers en gastouders ook een rol kunnen spelen bij activiteiten.
Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld.
  • Houd je aan het dagritme en de dagstructuur. Wijk je er wel een keer vanaf, leg dan uit waarom je deze uitzondering maakt.

Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een (Gezonde) school in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan je gemeente.
Tips bij pijler Omgeving
  • Zorg voor genoeg prikkelvrije ruimte voor kinderen om uit te rusten.
  • Het helpt als de ruimtes flexibel in te delen zijn zodat er verschillende activiteiten mogelijk zijn.
  • Kijk voor tips ook bij de Succesfactor werk samen.   
  • Lees ook de tips voor Draagvlak creëren bij ouders.

Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond dagritme. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen op waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.

Periodiek onderzoek
  • Zorg dat je weet hoe het met de kinderen gaat rond dagritme.

Signaleren
  • Effectief werken aan voeding vraagt dat pedagogisch medewerkers en gastouders alert te zijn op problemen of zorgen. En dat zij weten wat ze met een signaal doen. 
  • Let op kwetsbare of gevoelige kinderen: zij hebben extra behoefte aan houvast en voorspelbaarheid. Naast vaker overleggen en afstemmen met de ouders/verzorgers is het zichtbaar maken van het dagritme op de groep (dagritmekaarten) een hulpmiddel.
  • Wees alert op signalen van een ontoereikend of onduidelijk dagritme. Dit merk je bijvoorbeeld aan onrust of chaos in de groep, kinderen die niet weten wat je van hen verwacht, die zich vervelen of doelloos rondzwerven. 
  • Zorg dat signalen in jullie organisatie worden opgepakt.
  • Bedenk welke mogelijkheden er zijn om aan andere behoeftes tegemoet te komen.

Informeren
  • Werk samen met ouders/verzorgers bij zorgen rondom het dagritme van een kind.

  • Kijk voor tips over hoe je met ouders/verzorgers in gesprek kunt bij zorgen specifiek rond slapen bij pijler Signaleren op themapagina slaap.
Tips bij pijler Signaleren
  • Let op het gedrag van de verschillende kinderen op een dag. Wat voor de één fijn is, hoeft dat niet automatisch voor de ander ook te zijn.  

Voorbeelden

Blog - Dagritme: duidelijkheid voor kind, ouder en begeleider 

'Dagritme draait om duidelijkheid. Dankzij een vast dagritme weten alle kinderen bij ons kindercentrum Het Baken in Nijkerk waar ze aan toe zijn en wat ze kunnen verwachten.' 
Lees de blog  van Miranda Bron, ambassadeur Gezonde Kinderopvang, op Kinderopvangtotaal.nl.

Dagritme voorbeelden

Bekijk de voorbeelden hoe je programma's voor korte en lange middagen en een vakantieprogramma kunt indelen.  

Het Pedagogisch kader voor de bso(PDF) benoemt de volgende vaste elementen van het dagelijkse programma: halen uit school en binnenkomst op de bso, drinken en eten, vrij spelen en buiten spelen, individuele aandacht en persoonlijke verzorging, georganiseerde activiteit(en), groeps- en rustige momenten, opruimen, oudercontacten en afscheid.  
Variabele elementen kunnen zijn: huiswerkbegeleiding, wegbrengen van kinderen naar activiteiten buiten de deur en andere taken. 
In aanvulling op deze elementen noemt de kwaliteitsmonitor van het Nederlands Consortium Kinderopvang Onderzoek (NCKO) bijzondere activiteiten of uitstapjes in de vakanties en op de lange middagen (woensdag/vrijdag). Daarnaast geeft het NCKO vijf kenmerken van een goed dagritme, die gaan over balans en regelmaat: 

  • Een vaste structuur. 
  • Balans tussen rustige activiteiten en beweging. 
  • Balans tussen groeps- en vrije keuzemomenten van de kinderen. 
  • Dagelijkse gelegenheid om buiten te spelen. 
  • Dagelijks aanbod voor een of meer activiteit(en) met een van de pedagogisch medewerkers. 

Tot slot benoemt het NCKO vier aspecten die het dagritme negatief beïnvloeden: 

  • Bij binnenkomst te weinig aandacht aan de kinderen besteden: niet vragen hoe hun dag tot nu toe was en of er bijzonderheden zijn. 
  • Geen vast dagritme: het programma is te chaotisch/wisselend. 
  • Een erg strak en teveel ingevuld dagritme: er is weinig gelegenheid voor vrij spel of eigen initiatief van de kinderen. 
  • Een versnipperd dagritme is: (te) veel onderbrekingen van het spel van de kinderen

Ideeën opdoen?

Dagritmekaart fysieke veiligheid

Kijk bij het stappenplan

Meer inspiratie

Advies of ondersteuning nodig?

Ambassadeur

Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.

GGD

Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.