Icoon dagritme

Aandacht besteden aan dagritme in de kinderopvang of gastouderopvang loont. Een vertrouwd dagritme in de dagopvang biedt houvast voor zowel kinderen als pedagogisch medewerkers en gastouders. Het zorgt voor een emotioneel veilige omgeving, omdat kinderen weten wat ze kunnen verwachten. Dit creëert rust, zelfs in een drukke groep. Op deze pagina lees je hoe je dagritme blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid.

Waarom werken aan dagritme?

  • Zowel kinderen als pedagogisch medewerkers en gastouders hebben baat bij een vertrouwd dagritme. Je biedt kinderen een veilig gevoel omdat ze weten wat er komen gaat.
  • Een goed dagritme omvat diverse elementen die essentieel zijn voor de fysieke en mentale gezondheid van kinderen, zoals verzorging, ontdekking, uitdaging en persoonlijke aandacht.
  • Door aandacht te besteden aan beweging, voeding en slaap worden fysiologische en groeiprocessen goed gereguleerd, wat bijdraagt aan een gezond gewicht.

Voor je begint...

Wat doet jouw organisatie al?

Wat doet jouw organisatie al?

Beginsituatie bepalen in:

Werk met een gedegen stappenplan

Werk met een gedegen stappenplan

Lees hoe je een themaplan maakt voor:

Aan de slag met dagritme

Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan dagritme in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.

Zorg ervoor dat dagritme een vaste plek heeft in jullie beleid.

Beleid
  • Stel een dagritmebeleid op. Welke visie heeft jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op dagritme?  
  • Beschrijf in het beleid in ieder geval wat jullie doen om bij te dragen aan dagritme.
  • Bedenk als gastouderbureau hoe je gastouders kunt ondersteunen bij het vastleggen van het dagritmebeleid in hun pedagogisch werkplan.
  • Je kunt het themabeleid ook koppelen aan het pedagogisch beleid, gezondheids- en veiligheidsbeleid.
  • Zorg dat het beleid duidelijk en concreet is over het dagritme.
  • Het dagritme is een vertaling van jullie visie op kinderopvang. Geloof je dat buiten spelen essentieel is voor de ontwikkeling van kinderen? Dan leg je in het beleid vast dat kinderen tijdens het dagprogramma veel buiten zijn (en misschien wel buiten slapen).
  • Heb in jullie beleid expliciet aandacht voor het dagritme, met bijvoorbeeld voldoende tijd voor slapen, eten, verzorging, maaltijden, bewegen of voorlezen in de grote groep.
  • Laat het beleid over dagritme goed aansluiten bij ander beleid over ophalen/brengen of uitstapjes.

Betrekken en informeren
  • Informeer medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en oudere kinderen tenminste jaarlijks over het beleid.
  • Houd regelmatig in de gaten of het bestaande dagritme werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders en kinderen. Laat medewerkers irritaties, frustraties en problemen die ze in de structuur van de dag tegenkomen opschrijven. Maar heb ook aandacht voor wat goed gaat. Bespreek dit tijdens team- en/of kindbesprekingen en actualiseer waar nodig het beleid.
  • Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of in een nieuwsbrief.

Borgen
  • Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak bijvoorbeeld één medewerker verantwoordelijk voor het actualiseren van het dagritmebeleid.
  • Denk ook aan uitvoeren en handhaven van het beleid, inclusief afstemming en communicatie met medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en kinderen.

Evalueren
  • Evalueer jaarlijks of het bestaande beleid werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders en ouders/verzorgers.

Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond dagritme. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over gezonde voeding.

Kennis en activiteiten
  • Gebruik de dagritmekaarten. Deze bevatten inspiratie voor leuke activiteiten die pedagogisch medewerkers kunnen doen met jonge kinderen (1,5 tot 4 jaar).
  • Dagritmekaarten zijn handig om aan kinderen, pedagogisch medewerkers en ouders te laten zien hoe de dag eruit ziet. Op elke kaart staat een activiteit van de dag afgebeeld, in chronologische volgorde. Ze geven kinderen en ouders inzicht in het verloop van de dag. Een zichtbaar symbool op het kaartje (bijvoorbeeld een knijper) laat zien welk moment van de dag het is.

Goede voorbeeld
  • Zing met de kinderen een goedemorgen lied, pak de dagritmekaart erbij, stel vragen en betrek kinderen.
Tips bij pijler Ontwikkelen
  • Erken individuele ritme-behoeften van kinderen en sluit daarop aan waar mogelijk. Lichamelijk en geestelijk welbevinden van ieder kind is een voorwaarde om lekker en ontspannen te kunnen spelen.
  • Zorg voor voldoende rustmomenten. Het kan verleidelijk zijn om te veel te plannen.

Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan het dagritme van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.

Fysieke omgeving 
  • Het is belangrijk de fysieke omgeving op het dagritme af te stemmen. Wanneer kinderen een rustige activiteit willen, dan is een ruimte nodig waar rust is. Dat geldt ook voor de buitenruimte. Is er een gezamenlijk moment dat alle kinderen naar buiten gaan? Of bepalen kinderen zelf of ze binnen en/of buiten spelen?
  • Creëer hoeken die elkaar niet in de weg zitten. Maak bijvoorbeeld de bouwhoek, vanwege geluidsoverlast, niet naast de leeshoek.   
  • Voldoende slaap is essentieel voor een gezonde ontwikkeling en goede gezondheid. Lees meer bij pijler Omgeving op de themapagina Slaap.

Sociale omgeving
  • Stem regelmatig met de ouders af hoe het dagritme er uit ziet. Zo weten zij waarom je het doet zoals je het doet en kunnen ze hun haal- en brengactiviteiten erop afstemmen.
Betrekken en informeren
  • Dagritme krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt. Zorg daarom dat kinderen, ouders/verzorgers, medewerkers en gastouders ook een rol kunnen spelen bij activiteiten.
Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld.

Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een (Gezonde) school in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan je gemeente.
Tips bij pijler Omgeving
  • Zorg voor genoeg prikkelvrije ruimte voor kinderen om uit te rusten.
  • Het helpt als de ruimtes flexibel in te delen zijn zodat er verschillende activiteiten mogelijk zijn.
  • Kijk voor tips ook bij de Succesfactor werk samen.   
  • Lees ook de tips voor Draagvlak creëren bij ouders.

Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond dagritme. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen op waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.

Periodiek onderzoek
  • Zorg dat je weet hoe het met de kinderen gaat rond dagritme.

Signaleren
  • Effectief werken aan voeding vraagt dat pedagogisch medewerkers en gastouders alert te zijn op problemen of zorgen. En dat zij weten wat ze met een signaal doen. 
  • Als een goed dagritme ontbreekt, merk je dat aan bijvoorbeeld onrust of chaos in de groep, aan kinderen die niet weten wat er van hen verwacht wordt, of aan kinderen die zich vervelen of doelloos rondzwerven. Mogelijke oorzaken kunnen zijn dat de communicatie over het dagritme naar kinderen onduidelijk is of dat het pedagogisch aanbod niet passend is.
  • Baby’s (tot 1,5 jaar) hebben een individueler ritme en kunnen niet mee met het groepsritme. Maar ook voor oudere kinderen geldt het vaste dagritme niet altijd, zij hebben bijvoorbeeld meer of juist minder behoefte aan slapen of rustige of actieve momenten. Overleg met ouders hoe het ritme thuis is en hoe zij met bepaald gedrag omgaan. Dat geeft je inzicht in de leefstijl van het gezin.
  • Daarnaast zijn er ook kwetsbare of prikkelbare kinderen. Voor hen is meer overleg nodig dan voor kinderen die zich moeiteloos aanpassen aan het dagritme.
  • Zorg dat signalen in jullie organisatie worden opgepakt.
  • Bedenk welke mogelijkheden er zijn om aan andere behoeftes tegemoet te komen. Kan een kind dat veel slaapt apart slapen zodat het niet wakker wordt van de anderen? Kan een kind dat juist minder slaapt dichtbij de deur slapen, zodat het snel weg kan zonder de andere kinderen te storen?

Informeren
  • Werk samen met ouders/verzorgers bij zorgen rondom het dagritme van een kind.

  • Kijk voor tips over hoe je met ouders/verzorgers in gesprek kunt bij zorgen specifiek rond slapen bij pijler Signaleren op themapagina slaap.
Tips bij pijler Signaleren
  • Let op het gedrag van de verschillende kinderen op een dag. Wat voor de één fijn is, hoeft dat niet automatisch voor de ander ook te zijn.  

Voorbeelden

Blog - Dagritme: duidelijkheid voor kind, ouder en begeleider 

'Dagritme draait om duidelijkheid. Dankzij een vast dagritme weten alle kinderen bij ons kindercentrum Het Baken in Nijkerk waar ze aan toe zijn en wat ze kunnen verwachten.' 
Lees de blog  van Miranda Bron, ambassadeur Gezonde Kinderopvang, op Kinderopvangtotaal.nl.

Dagritme Levantjes: accent op gevarieerde voeding 

Binnen Levantjes kinderopvang brengen de eetmomenten structuur op een dag. Een eetmoment brengt ook rust binnen de groep. Bij Levantjes eten kinderen overwegend biologisch en vegetarisch en af en toe vis.
Hun visie achter hun dagritme is dat zij kinderen zoveel mogelijk gevarieerd eten willen aanbieden. De warme maaltijd krijgen de kinderen na het middagslapen, omdat zij dan de grootste trek hebben en het beste eten. Doordat de kinderen al warm eten op hebben, hebben ouders minder stress bij het ophalen en het avondprogramma thuis. Het kind is niet hongerig en thuis is er meer tijd voor elkaar. De broodmaaltijd rond de middag past bij de Nederlandse cultuur en is ook gebleven om kinderen hieraan te laten wennen.

Dagschema Levantjes kinderopvang
Tijd Activiteit
± 09.30 uur De kinderen eten fruit
± 10.00 uur Buitenactiviteit (tenzij het weer dit niet toelaat)
± 12.00 uur Broodmaaltijd  
± 15.00 uur Warme maaltijd afgestemd op kinderen van 0-4 jaar 
± 16.00 uur Buitenactiviteit (tenzij het weer dit niet toelaat) 
± 17.30 uur Een rijstwafel, cracker of een soepstengel.
Dagritme Petito's: accent op vve 

De dagstructuur bij kindercentrum Petito’s staat al ruim 20 jaar lang als een huis. Dit betekent niet dat ze er niet naar omkijken. In het teamoverleg bespreken medewerkers waar ze tegen aan lopen en wat ze lastig vinden en zo finetunen ze het dagritme als dat nodig is. Bijvoorbeeld toen er tijdens het buitenspelen veel kinderen tegen elkaar aan botsten doordat alle groepen tegelijk buiten waren. Nadat het dagritme per groep was aangepast, had elke groep voldoende ruimte om buiten te spelen. Gezond eten en beweegmomenten zijn bij Petito’s belangrijk in de uitvoering van Gezonde Kinderopvang. Dit is ook verweven met hun vve-programma Uk & Puk. Pedagogisch medewerkers bespreken aan de hand van Puk-dagritmekaarten het dagritme met de kinderen. De kinderen weten wat Puk gaat doen die dag (en wat zij dus ook gaan doen).

Dagschema kindercentrum Petito's
Tijd Activiteit
Tot ± 09.15 uur Als de kinderen door de ouders zijn gebracht is er ruimte voor vrij spel.
Vanaf 09.15 uur Met de kinderen opruimen en daarna samen aan tafel en bijvoorbeeld met de kinderen liedjes zingen of een verhaaltje voorlezen. Dagritme kaarten worden besproken met de kinderen. Dit herhaalt zich gedurende de dag.
09.30 uur

De kinderen eten een gezond tussendoortje en drinken iets.
Daarna krijgen de baby’s een verschoning en gaan de dreumesen en peuters naar het toilet.
Vervolgens biedt de pedagogisch medewerk(st)er een groepsactiviteit aan of is er ruimte voor vrij spel. Vaak gebruiken ze deze tijd om met de peuters een Puk-activiteit  (VVE Voor- en vroegschoolse educatie (Voor- en vroegschoolse educatie )) of met baby's een spelactiviteit te doen. Dit kan zowel in een grote groep als in een kleine groep kinderen. Kinderen spelen ook altijd buiten of doen een bewegingsactiviteit in de sportzaal. 
Vanaf 11.15 uur Samen opruimen, handen wassen, aan tafel voorlezen of liedjes zingen.
11.30 uur

Gezamenlijk de gezonde broodmaaltijd eten.
Daarna worden de baby’s verschoond en gaan de dreumesen en peuters naar het toilet.
Vervolgens spelen de kinderen vrij in de groepsruimte of spelen ze op de gang.
13.00 uur

Veel kinderen gaan naar bed.
De kinderen die niet naar bed hoeven mogen nog even vrij spelen op de eigen groep. Als er veel kinderen op bed liggen, gaan kinderen soms bij elkaar op de groep spelen met leeftijdsgenootjes.
Ook worden er voorschoolse activiteiten aangeboden
14.00 uur

De kinderen die wakker zijn eten een tussendoortje aan tafel en drinken iets.
De dreumesen en peuters die wakker zijn gaan naar het toilet.
Daarna biedt de pedagogisch medewerker een rustige activiteit aan, bijvoorbeeld puzzelen, kleien, Puk-activiteit, boekjes lezen, spelletje, kleuren enz. of er is er ruimte voor vrij spel.
Vanaf 15.00 uur

De meeste kinderen worden wakker van hun middagslaapje en worden verschoond of gaan naar het toilet.
Daarna krijgen zij een tussendoortje en drinken afhankelijk van wanneer zij wakker zijn. Er is ruimte voor vrij spel.
Vanaf 16.00 uur Samen met de kinderen opruimen.
16.15 uur

Aan tafel liedjes zingen of een verhaaltje voorlezen.
Daarna samen een gezond tussendoortje eten en wat drinken.
Vervolgens kinderen verschonen en is er ruimte voor vrij spel.
Vanaf 16.30 uur Kinderen worden voor 18.00 uur opgehaald. Deze periode is soms te lang voor kinderen om zich te vermaken door middel van vrij spel.

De PM-er bekijkt waar de behoefte ligt van de kinderen en sluit hierbij aan. Bijvoorbeeld een bewegingsactiviteit, fantasiespel, boekje voorlezen of buiten spelen.
17.00 uur Regelmatig wordt aan tafel een activiteit aangeboden die de kinderen redelijk zelfstandig kunnen doen. Bijvoorbeeld bokken bouwen en het aanbieden van open einde spelmateriaal of puzzels maken.
17.50 uur Alle kinderen gaan met de pedagogisch medewerker naar de gang en spelen daar totdat alle kinderen opgehaald zijn.

Een goed dagritme heeft de volgende kenmerken:

  • Het is duidelijk en overzichtelijk voor kinderen, ouders en pedagogisch medewerkers en gastouders.
  • Het bestaat uit vaste onderdelen, zoals brengen, kring, binnen en buiten spelen, lunch, slapen, ophalen.
  • Het is ruim gepland, waardoor kinderen niet worden opgejaagd.
  • Er is ruimte voor flexibele aanpassing van het dagritme zodat je rekening kunt houden met individuele kinderen (bijvoorbeeld kinderen die hun interesse verliezen, verandering van activiteit, verlenging van speeltijd bij grote interesse en bijzondere omstandigheden zoals uitstapjes, verjaardag, feestdagen). 
  • Dagelijks zijn er verschillende spelactiviteiten: sommige geïnitieerd door pedagogisch medewerkers en sommige door kinderen. Zorg ook voor 'vrij spel' momenten.
  • Er is een balans tussen rustige en actieve momenten.
  • Er is een balans tussen alleen spelen, spelen in kleine groepjes en spelen met de hele groep.
  • Elke ochtend en/of middag spelen de kinderen een deel van de tijd buiten.

(bron: Pedagogisch Kader Kindercentra 0-4 jaar(PDF))

Daarnaast inspecteert de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )  het dagritme/dagprogramma van de groep. Daarbij zijn de pedagogische doelen uit de Wet Kinderopvang  leidend. De GGD kijkt naar:

  • Emotionele veiligheid (continuïteit groepsritme, structuur en flexibiliteit), 
  • Persoonlijke competentie (dagprogramma, doelgericht aanbod, programma en taalverrijking),
  • Sociale competentie (begeleiden van interacties tussen kinderen, participatie bevorderen, positieve sfeer creëren) en 
  • Overdracht van normen en waarden (rituelen en voorspelbaarheid).

Lees meer over de rol van dagritme bij inspectie door de GGD in het Veldinstrument observatie pedagogische praktijk.

Ideeën opdoen?

Dagritmekaart Lunch

Kijk bij het stappenplan

Meer inspiratie

Advies of ondersteuning nodig?

Ambassadeur

Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.

GGD

Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.