Tussendoor

• Kinderen die op vaste momenten wat tussendoor krijgen, leren zo om niet de hele dag door te eten en te drinken. Het is goed als een kind niet vaker dan vier keer op een dag eet of drinkt tussen de maaltijden door. Dat voorkomt tandbederf en helpt om op een gezond gewicht te blijven. 
• Geschikte tussendoortjes uit de Schijf van Vijf zijn fruit (appel, peer, kiwi, meloen, aardbei, druif, mandarijn en andere soorten), snackgroenten (zoals wortel, schijfjes komkommer, reepjes paprika en gehalveerde snoeptomaatjes), volkoren mueslibolletje, volkoren knäckebröd met bijvoorbeeld (light) zuivelspread, volkoren boterham met bijvoorbeeld halvarine en 100 procent pindakaas, handje gedroogd fruit (zoals rozijntjes) of handje ongezouten noten. Blijf er altijd bij als de kinderen noten eten en eet zoveel mogelijk rustig aan tafel. Ook oudere kinderen kunnen zich nog verslikken.
• Af en toe (bijvoorbeeld in de vakanties) kan een dagkeuze  best. Denk aan een lange vinger, speculaasje, kaneelbeschuitje, volkorenbiscuitje, rijstwafel, een handje popcorn of een waterijsje. Vermijd weekkeuzes, zoals chips, frisdrank, koek, taart en gezoete ontbijtgranen. Deze zijn vaak te calorierijk voor kinderen onder de 9 jaar. Kinderen vanaf 9 jaar hebben wat meer speling in dag- en weekkeuzes, maar besef dat ouders/verzorgers deze speling buiten bso-tijd vaak ruimschoots verbruiken.
• Wil je van een product checken of het in de Schijf van Vijf staat of tot de dag- of weekkeuzes behoort, voer het dan in bij Staat dit in de Schijf?  Je kunt ook kijken in de Kies Ik Gezond-app van het Voedingscentrum, te downloaden via de appstores. Je ziet hier of een merkproduct in de Schijf van Vijf staat of niet.

Broodmaaltijd (lunch)

Geschikt voor de lunch zijn:

• Volkorenbrood of bruinbrood, besmeerd met halvarine of margarine uit een kuipje. Deze smeersels bevatten gezonde vetten en vitamines A, D en E.
• Mogelijke variaties op boterhammen: bruine of volkoren bolletjes/broodjes, volkoren of bruin stokbrood, roggebrood, volkoren mueslibol, volkoren knäckebröd/matze/cracotte, volkoren pitabroodje, volkoren wrap of volkoren Turk/Marokkaans/Libanees brood. Geschikt beleg is:
  • 100% notenpasta of 100 procent pindakaas (dus zonder toegevoegd zout of suiker).
  • Zelfgemaakte spread zonder toegevoegd zout en suiker, zoals hummus, tomatensalade en wortel- of bietenspread.
  • Gekookt of gebakken ei.
  • Kaas  die niet te veel verzadigd vet en zout bevat, zoals light zuivelspread, hüttenkäse, 20+ en 30+ (smeer)kaas, ricotta, zachte geitenkaas en mozzarella.
  • Vis, zoals (gerookte) zalm, makreel en tonijn (uit blik).
• Groente en fruit, zoals tomaat, komkommer, paprika, avocado, banaan, appel en aardbei. Lekker als beleg en voor erbij. 
• Voor basisschoolkinderen is er ruimte voor één dagkeuze buiten de Schijf van Vijf. Bij een lunchbuffet stimuleer je kinderen om zo veel mogelijk Schijf van Vijf-producten te kiezen. Dit doe je door de gezonde keuzes aantrekkelijk en opvallend te presenteren. Voorbeelden van dagkeuze belegsoorten  zijn appelstroop, jam, honing, vruchtenhagel, chocoladehagel, (halal) vleeswaren zoals kipfilet, ham, boterhamworst, komkommersalade, selleriesalade, sandwichspread, hummus en groentespread uit de supermarkt.
• Magere en halfvolle zuivel (zoals melk, yoghurt en kwark). Voor kinderen die geen zuivel kunnen of willen is een naturel sojadrink met toegevoegd vitamine B12 en calcium een volwaardig alternatief. Andere plantaardige zuivelvervangers bevatten vaak te weinig eiwit en/of andere voedingsstoffen.
• Het Voedingscentrum biedt ook richtlijnen voor lunchgerechten zoals (pasta)salade en voor een warme maaltijd. Kijk daarvoor op de website van het Voedingscentrum. 

Drinken

Er zijn heel veel soorten drankjes, maar de basis is simpel: water is de beste dorstlesser. Dit wissel je af met (lauwe) thee zonder suiker en magere of halfvolle zuivel, zoals melk. Water bevat geen calorieën en heeft een neutrale smaak. In limonade, diksap, frisdrank en sap zit veel suiker en dus calorieën. Het drinken van suikerhoudende dranken vergroot het risico op overgewicht. In light dranken zit weliswaar geen suiker, maar ze zorgen er alsnog voor dat kinderen wennen aan een zoete smaak en deze zijn door de zuren slecht voor het gebit. 

Zo zorg je ervoor dat kinderen water (leren) drinken:

• Maak water drinken bijzonder. Schenk water in een mooie (gekleurde) beker. Je kunt ook een beker water versieren en een lekker smaakje geven met een schijfje sinaasappel of citroen. Een paar stukjes fruit is genoeg. Omdat de zuren uit fruit niet goed zijn voor het gebit van je kind, kun je water met fruit erin beter niet al te vaak geven. 
• Serveer water in een kan met muntblaadjes of komkommer.
• Zorg dat water gemakkelijk beschikbaar is. Zet bijvoorbeeld bij elke groep een kan water neer. Bij grotere kinderen is een watertap waaruit ze zelf kunnen tappen een topper.
• Geef zelf het gezonde voorbeeld. Drink zelf water en laat zien dat je het lekker vindt.
• Geef eens een kopje thee met een smaakje, bijvoorbeeld bosvruchten of mango. Meng wat koud water door de thee om het wat af te koelen en minder sterk te maken. Je kunt de thee ook helemaal af laten koelen en serveren als ijsthee, lekker op warme dagen. Dit doe je door een schijfje fruit en/of kruiden, en wat ijsblokjes toe te voegen.
• Neem de tijd. Het kan even duren voor een kind gewend is aan water en thee drinken. Geef het rustig de tijd en blijf proberen.
• Bestel de gratis poster suiker in pakjes drinken om op te hangen. Dan begrijpen ouders waarom de opvang voor water en thee kiest.
• Kijk op de site van JOGG, gezonde jeugd, gezonde toekomst. Deze stichting heeft een speciale campagne over water drinken.

Trakteren

Jarig zijn betekent feest voor een kind, dus ook op de bso. Gezond trakteren kan daarbij horen. Geschikte traktaties zijn bijvoorbeeld:

• Groente en vers of gedroogd fruit of andere Schijf van Vijf producten, bij voorkeur van het seizoen, in een leuk jasje. Denk bijvoorbeeld aan een mandarijnspookje of een appelvis. 
• Kleine porties van producten van buiten de Schijf van Vijf, die niet te veel calorieën, zout en verzadigd vet bevatten. Dit noemen we dagkeuzes. Bso-kinderen tot en met 8 jaar kunnen een keer per dag zo’n extraatje eten (naast eenmaal dagkeuze-broodbeleg). Oudere kinderen hebben wat meer speling.
• Voorbeelden van ‘dagkeuzes’ zijn: een handje popcorn, een klein koekje of een minirolletje of minizakje met (eventueel suikervrije) snoepjes of dropjes.
• Wil je van een product checken of het geschikt is, voer het dan in bij Staat dit in de Schijf. Als de uitslag Schijf van Vijf is, is het de beste keuze voor een traktatie. Is de uitslag dagkeuze dan kan het eventueel ook. 
• Vermijd zeker voor de kinderen onder de 9 jaar weekkeuzes. Een weekkeuze is een grotere keuze buiten de Schijf van Vijf, zoals een gevulde koek, zakje chips of een plak cake. Je kunt ook kijken in de Kies Ik Gezond-app van het Voedingscentrum, te downloaden via de appstores. Je ziet hier of een merkproduct in de Schijf van Vijf staat of niet. 
• Een traktatie hoeft niet altijd eetbaar te zijn. Je kunt ook denken aan een klein cadeautje, zoals potloden of een schriftje.

Bespreek het trakteren minimaal een week voor de verjaardag van het kind met ouders of verzorgers. Geef daarbij aan wat binnen jullie gezondheids- en duurzaamheidsbeleid past. Zo voorkom je verrassingen. Kijk voor inspiratie op: Voedingscentrum.nl/trakteren. 

Op het gebied van hygiëne is er de hygiënecode voor kleine instellingen. Daarnaast is er de JGZ Richtlijn Voeding & Eetgedrag, waarop de voedingsadviezen en -voorlichting van de jeugdgezondheidszorg zijn gebaseerd. Op Voedingscentrum.nl vind je meer informatie over de Schijf van Vijf, voedingsadviezen en praktische informatie over voeding voor kinderen in de basisschoolleeftijd. De interessantste zoekgebieden voor jou zijn ‘Schijf van Vijf’, ‘Zwanger en kind’ en ‘Professionals’.