Aandacht besteden aan mediaopvoeding in de kinderopvang of gastouderopvang loont. Door te investeren in mediaopvoeding leg je een basis voor bewust en verantwoord mediagebruik. Mediaopvoeding helpt kinderen mediawijs te worden. Ze leren kritisch en bewust om te gaan met media. Daarnaast draagt mediaopvoeding bij aan de ontwikkeling van digitale vaardigheden, die nodig zijn in de moderne samenleving. Lees op deze pagina hoe je mediaopvoeding blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid.
Waarom werken aan mediaopvoeding?
- Digitale media kennen voordelen, maar ook risico’s. Het is belangrijk dat kinderen gebruik leren te maken van de voordelen en zich weten te behoeden voor de risico’s van media.
- Uit veel internationale studies blijkt dat er een verband is tussen overmatig mediagebruik en problemen met de lichamelijke gezondheid, zoals overgewicht, bijziendheid en slecht slapen.
- Waar jonge kinderen nog begeleiding krijgen van volwassenen bij mediagebruik, gaan oudere kinderen media steeds zelfstandiger gebruiken. Dit betekent dat afspraken maken over gebruik en bewust aandacht besteden aan mediagebruik belangrijker wordt.
- Basisschoolkinderen zijn nog niet zo mediawijs. 65% van de leerlingen geeft aan dat zij zelf hebben uitgevonden hoe zij informatie kunnen zoeken op het internet (Onderzoek Inspectie van het Onderwijs, 2024). Dit kan ertoe leiden dat kinderen niet goed leren hoe zij informatie op het internet moeten interpreteren, bijvoorbeeld hoe zij nepnieuws of nepberichten kunnen herkennen.
- Ouders geven aan van een afstand mee te kijken met het mediagebruik van kinderen, in plaats van het samen te gebruiken (Monitor mediagebruik 7-12 jaar, 2021). Terwijl blijkt dat oprechte betrokkenheid van ouders bij wat kinderen online doen, hen helpt mediawijzer te worden.
- Het blijkt dat kinderen het ingewikkeld vinden om met hun ouders over gamen en sociale media te praten en dat dit ook weinig gebeurt. Soms is de bso voor kinderen een veiligere plek om te praten over de negatieve kanten van digitale media.
Voor je begint...
Wat doet jouw organisatie al?
Wat doet jouw organisatie al?
Beginsituatie bepalen in:
Werk met een gedegen stappenplan
Werk met een gedegen stappenplan
Lees hoe je een themaplan maakt voor:
Aan de slag met mediaopvoeding
Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan mediaopvoeding in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.
Zorg ervoor dat hygiëne een vaste plek heeft in jullie beleid.
Beleid |
|
---|---|
Betrekken en informeren |
|
Borgen |
|
Evalueren |
|
Tips bij pijler Beleid
- Download de gratis Toolbox visie op media in de kinderopvang(PDF) van Sardes om jullie visie op mediaopvoeding en -gebruik in het beleid te beschrijven.
- Maak afspraken over het (zelfstandig) gebruiken van media op de bso. Bespreek samen welke tijd, inhoud en devices (tablet, laptop, smartphone, etc.) jullie wel en niet geschikt vinden voor op de bso. Formuleer iedere regel of afspraak positief! Liever niet: We gaan niet langer dan 20 minuten op de PlayStation, maar: We mogen tot 20 minuten op de PlayStation.
Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond mediaopvoeding. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over bewust mediagebruik.
Bijscholing |
|
---|---|
Kennis en activiteiten |
|
Goede voorbeeld |
|
Tips bij pijler Ontwikkelen
- Stimuleer een actieve houding van kinderen door ze naast mediagebruiker (consument) ook mediamaker (producent van bijvoorbeeld filmpjes) te laten zijn.
Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan de mediaopvoeding van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers, oudere kinderen en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.
Fysieke omgeving |
|
---|---|
Sociale omgeving |
|
Betrekken en informeren |
|
Goede voorbeeld |
|
Samenwerken |
|
Tips bij pijler Omgeving
- Sluit aan bij de Week van de mediawijsheid om het thema mediaopvoeding een boost te geven.
- Kijk voor tips ook bij de Succesfactor werk samen.
- Lees ook de tips voor Draagvlak creëren bij ouders.
Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond mediaopvoeding. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.
Periodiek onderzoek |
|
---|---|
Signaleren |
|
Informeren |
|
Tips bij pijler Signaleren
- Wees op de hoogte van het aanbod rond mediaopvoeding van organisaties uit de omgeving, verwijs ouders/verzorgers indien nodig naar hen door of werk met ze samen.
Voorbeelden
Praktijkvoorbeeld mediabeleid
Op een bso komen steeds meer kinderen binnen die een eigen tablet of smartphone meebrengen. De pedagogisch medewerkers staan het gebruik oogluikend toe, maar de leiding krijgt er vragen van andere ouders over. De organisatie heeft geen eenduidig beleid over media. Na de vragen van ouders en een inspiratiebijeenkomst over mediaopvoeding, besluit de organisatie in nauw overleg met de oudercommissie een visie op media op te gaan stellen. Media worden bewuster en activerend ingezet. Door digitale activiteiten te koppelen aan andere, fysieke, activiteiten haalt de bso meer uit het mediagebruik. Ook maken ze heldere afspraken over eigen tablets meebrengen (bij voorkeur niet). Ouders/verzorgers en kinderen krijgen informatie over hoe de bso met media omgaat. Professionals hebben meer grip op mediainzet door de kinderen actief te begeleiden en er met hen over te praten. Kinderen kunnen daarnaast hun zelfstandigheid en verantwoordelijkheid laten zien door hun smartphone wel zelf bij zich te houden, maar deze in bso-tijd niet te gebruiken.
Pm’ers Helen en Pascal en bso-groep maken afspraken over mediagebruik
Het valt pedagogisch medewerkers Helen en Pascal op dat hun bso-groep met kinderen van 6-8 jaar steeds vaker vraagt om schermtijd en dat ze de regels overtreden. Helen en Pascal bedenken dat de meeste kinderen uit de groep niet betrokken waren bij het opstellen van de huidige mediaregels. Daarom besluiten ze in de komende week met de groep nieuwe regels op te stellen. Ze vragen de kinderen wat volgens hen goede regels zijn en hier en daar sturen ze een beetje bij. Ze beschrijven de regels op een groot vel papier en ieder kind zet zijn of haar handtekening eronder. Ze hangen deze regels op een zichtbare plek in de ruimte. Helen deelt ook een foto van de afspraken met ouders/verzorgers, zodat die de regels van de groep ook kennen. Eén van de afspraken is dat kinderen géén eigen telefoon, tablet of smartwatch mogen gebruiken. Want niet iedereen heeft er één, dus dat is oneerlijk, daar kwamen de kinderen samen op uit. Iedere middag start met een rondje waarin kinderen met een digitaal apparaat deze wegstopt in een zelfgemaakte schatkist. Ook Helen en Pascal zelf leveren hun telefoon in. Dat is wel even wennen, maar al snel merken ze dat het ook hen rust geeft en ze hierdoor meer aandacht hebben voor de kinderen. De schatkist krijgt een veilige plek en aan het einde van de dag neemt iedereen zijn/haar apparaat weer mee.
Maak kinderen mediawijs!
‘Media kunnen leuk en leerzaam zijn. Maar: kinderen moeten wel weten hoe ze ermee omgaan. Daar kunnen wij als professionals in de kinderopvang een bijdrage aan leveren.’ aldus Carla Schriek, coach Gezonde Kinderopvang.
In haar blog op Kinderopvangtotaal vertelt Carla hoe zij dat bij KMN Kind & Co doen.
Hoeveel smaken zijn er?
Pedagogisch medewerker Bas heeft een activiteit voorbereid waarin kinderen etenswaren met de basissmaken zoet, zuur, bitter en zout gaan proeven. Geblinddoekt proeven de kinderen de etenswaren en moeten ze beschrijven wat ze proeven. Bas stelt vooraf en tussendoor vragen om de kinderen te helpen erachter te komen wat ze eten en waar het naar smaakt. Dat is soms best lastig, maar de meeste kinderen kunnen de smaken en etenswaren achterhalen. Bas vraagt welke verschillende smaken ze proefden. De kinderen komen tot zoet, zuur, bitter en zout. Zouden er nog meer smaken zijn? Om daar het antwoord op te vinden kijken ze samen naar een fragment uit het televisieprogramma ‘Studio Snugger’ waarin ook de basissmaak umami aan bod komt. Bas bespreekt het fragment na met de kinderen.
Werkstuk over konijnen
Samantha van 9 jaar mag van pedagogisch medewerker Petra op internet wat opzoeken voor haar spreekbeurt over konijnen. Ze zit al een tijdje achter de computer, maar is vooral bezig met andere kinderen in de ruimte. Petra ziet op het scherm dat Samantha alleen nog maar plaatjes heeft gevonden van konijnen. Ze klikt van alles aan op het scherm en ze ziet er onrustig uit. Petra loopt naar haar toe en vraagt: “Kun je vinden waar je naar op zoek bent?” Samantha geeft aan dat ze alleen maar plaatjes kan vinden, maar dat het niet goed lukt om informatie te vinden. Petra vraagt: “Wat zou je allemaal willen weten over konijnen?” en laat zien hoe je de verschillende onderwerpen die Samantha noemt, in kunt typen op Google. Samen bekijken ze enkele sites en kiezen de sites die de beste informatie geven.
- De WHO geeft richtlijnen over beeldschermtijd (maximaal 2 uur per dag voor kinderen vanaf 5 jaar), maar bij een gezond mediagebruik gaat het ook om de inhoud van media. Wat is wel of niet geschikt voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar? En welke inhoud past bij hun interesses? Daarnaast speelt de manier waarop kinderen binnen de bso media gebruiken een belangrijke rol. Samen in plaats van altijd alleen, maar ook balans creëren door een verbinding te maken tussen de online en de offline wereld en in gesprek blijven.
- Wetenschappers zeggen tegenwoordig over schermtijd: ‘Hou je niet zozeer bezig met de hoeveelheid schermtijd, maar vooral met wat kinderen op een scherm doen.’ Het gaat niet alleen om de tijd die kinderen doorbrengen achter een scherm, maar om de (educatieve) kwaliteit en de balans met andere activiteiten.
Mediaopvoeding.nl adviseert over beeldschermtijd voor kinderen van 6 tot 12 jaar:- Zorg voor een balans tussen online en offline.
- Stimuleer creatief mediagebruik.
- Maak afspraken over schermtijd.
- Stem afspraken af op je eigen opvattingen.
Ideeën opdoen?
Kijk bij het stappenplan
- Creëer draagvlak bij alle betrokkenen
- Zo voer je het themaplan succesvol uit in kinderopvang of gastouderbureau
- Kijk terug en denk na over de volgende stap in jullie kinderopvang of gastouderbureau
- Zorg voor een coach Gezonde Kinderopvang in jullie kinderopvang of gastouderbureau
Meer inspiratie
- Toolbox mediaopvoeding: om opvoeders te helpen antwoorden te vinden. | NJi.nl
- Voor vragen en antwoorden over kinderen en media | Mediaopvoeding.nl
- Informatie over soorten media als televisie en apps | Mediasmarties.nl
- Creatieve, veilige en kwalitatieve apps voor kinderen | Cinekid.nl
- Netwerk mediawijsheid
Advies of ondersteuning nodig?
Ambassadeur
Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.
GGD
Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.
- Wil je aan de slag met mediaopvoeding in de kinderopvang? Neem gerust contact op met de bibliotheek of met Sardes