Icoon bescherming zon

​Aandacht besteden aan zonbescherming in de kinderopvang of gastouderopvang loont. De huid van kinderen in de dagopvang is in de groei en hierdoor extra zongevoelig. Daarom is het bij uitstek deze groep die we maar beter goed kunnen beschermen tegen teveel zon. We willen de kinderen van nu beschermen tegen huidkanker later. Op deze pagina lees je hoe je bescherming tegen de zon blijvend onderdeel maakt in jullie dagelijkse praktijk en beleid.

Waarom werken aan bescherming tegen de zon?

  • De zon heeft fijne kanten: je wordt er blij van, je bioritme wordt aangestuurd en je huid maakt vitamine D aan. Er is ook een schaduwzijde aan de zon: je huid kan verbranden en je immuunsysteem wordt onderdrukt. Sommige nadelen van teveel zon blijken pas op latere leeftijd.  
  • Vooral schade door uv-straling opgelopen in de jeugd is een risicofactor voor huidkanker krijgen op latere leeftijd. Ernstige verbranding in de jeugd vergroot de kans op melanoom (de meest erge vorm van huidkanker) aanzienlijk.  
  • Bij kinderen in de groei gaat de celdeling zo snel dat niet alle beschadigde huidcellen zich kunnen herstellen voordat ze zich weer gaan delen. In beschadigde cellen ontstaan 'littekens' die kinderen hun leven lang met zich meedragen. Aan de buitenkant is dat niet te zien: de beschadigingen zitten diep in de huidcellen. Hoe meer 'littekens', hoe groter de kans dat een kind op latere leeftijd huidkanker krijgt. 
  • Huidkanker is een groeiend probleem in Nederland. In 2023 zijn 77.000 nieuwe gevallen van huidkanker vastgesteld. In 2022 stierven 1.009 mensen aan huidkanker. In de meeste gevallen is huidkanker een gevolg van blootstelling aan uv-straling.  
  • Bescherming tegen uv-straling voor kinderen, ook in de dagopvang, is extra belangrijk. Als kinderen zich beschermen tegen de zon en niet meer verbranden, voorkomt dat in de toekomst veel gevallen van huidkanker.

Voor je begint...

Wat doet jouw organisatie al?

Wat doet jouw organisatie al?

Beginsituatie bepalen in:

Werk met een gedegen stappenplan

Werk met een gedegen stappenplan

Lees hoe je een themaplan maakt voor:

Aan de slag met zonbescherming

Met het Stappenplan werken aan Gezonde Kinderopvang zorg je voor blijvend resultaat. Werk aan zonbescherming in jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op de pijlers beleid, ontwikkelen, omgeving en signaleren. Zo maak je meer impact weten we uit onderzoek. Lees hieronder aan welke activiteiten je per pijler kunt denken.

Zorg ervoor dat bescherming tegen de zon een vaste plek heeft in jullie beleid.

Beleid
  • Stel themabeleid op. Welke visie heeft jullie kinderopvangorganisatie of gastouderbureau op zonbescherming?
  • Beschrijf in het beleid in ieder geval wat jullie doen om bij te dragen aan bescherming tegen de zon.
  • Bedenk als gastouderbureau hoe je gastouders kunt ondersteunen bij het vastleggen van het zonbeschermingsbeleidbeleid in hun pedagogisch werkplan.
  • Je kunt het themabeleid ook koppelen aan het pedagogisch beleid, gezondheids- en veiligheidsbeleid.
  • In het beleid beschrijf je dat jullie bij buiten spelen en andere buitenactiviteiten zon beschermende maatregelen nemen.
    Zo zorg je in jullie opvang dat de huid van kinderen niet verbrand:
  • Hanteer vanaf zonkracht 3 de maatregelen weren, kleren, smeren:   
    • Weren: zoek de schaduw op. Zorg voor schaduwrijke plekken op het terrein waar kinderen kunnen pauzeren, spelen of activiteiten doen. Denk aan het planten van bomen, het plaatsen van luifels of het ophangen van schaduwdoeken.  
    • Kleren: trek iets aan. Moedig kinderen aan om tijdens buitenactiviteiten beschermende kleding te dragen. Denk aan lange mouwen, een petje met brede rand of nekflap en een zonnebril. 
    • Smeren: smeer je in. Stel zonnebrandcrème (factor 30 of hoger mét uv-A-filter) beschikbaar of stimuleer ouders kinderen zonnebrandcrème mee te geven naar het kinderdagverblijf/de buitenschoolse opvang.  
  • Plan buitenactiviteiten, zoals bezoek kinderboerderij, vooraf liefst op tijden en dagen waarop de zonkracht beperkt is. 
  • Houd kinderen tussen 12.00 en 15.00 uur zoveel mogelijk uit de zon.   
  • Houd kinderen jonger dan 1 jaar helemaal uit de directe zon. 
  • Laat kinderen niet te lang in hun blootje of zwemkleding lopen. Trek ze op tijd een T-shirtje aan of laat het kind UV-werende kleding dragen. Een petje of zonnehoed helpt om hoofd en gezicht te beschermen. Een UV-werende zonnebril beschermt de ogen.  
  • Smeer het kind twintig minuten voordat het naar buiten gaat in met een zonnebrandcrème met beschermingsfactor SPF 30 of hoger, met een zonnebrandcrème met zowel UVA als UVB filter (UVA-straling dringt diep door in de huid, waar het schade aanricht aan DNA. UVA zorgt er ook voor dat de huid veroudert. UVB zorgt ervoor dat de huid verbrandt als die niet goed is beschermd tegen de zon.)
  • Smeer voldoende zonnebrandcrème. De richtlijn voor kinderen is: 
    • 1 theelepel voor het gezicht en de hals,  
    • 2 theelepels voor de armen en de schouders,  
    • 2 theelepels voor de borst, buik en rug,  
    • 2 theelepels voor de benen en voeten. 
  • Herhaal het insmeren elke twee uur, of vaker bij sterke transpiratie of na het zwemmen en afdrogen. 

Betrekken en informeren
  • Informeer medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en oudere kinderen tenminste jaarlijks over het beleid. 
  • Informeer ouders over het zonveiligheidsbeleid van de dagopvang en moedig hen aan om hun kinderen te ondersteunen bij het naleven van de maatregelen (weren-kleren-smeren).  
  • Vraag ouders/verzorgers hun kinderen bij zonkracht 3 of hoger in te smeren met zonnebrandcrème (factor 30 of hoger mét uv-A-filter) voordat ze naar de dagopvang komen.
  • Laat ouders/verzorgers zien hoe pedagogisch medewerkers en kinderen omgaan met zonbescherming. Geef ze het goede voorbeeld. 
  • Ook pedagogisch medewerkers beschermen zichzelf tegen de zon. 
  • Let op of een kind toch rood wordt en als dit zo is, haal het uit de zon en geef dit kind extra bescherming.  
  • Laat peuters oefenen met zelf insmeren. Misschien kun je ze elkaars rug in laten smeren. 
  • Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of in een nieuwsbrief.

Borgen
  • Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak bijvoorbeeld één medewerker verantwoordelijk voor het actualiseren van het zonbeschermingsbeleid.
  • Denk ook aan uitvoeren en handhaven van het beleid, inclusief afstemming en communicatie met medewerkers, gastouders, ouders/verzorgers en kinderen.

Evalueren
  • Evalueer jaarlijks of het bestaande beleid werkbaar is voor pedagogisch medewerkers, gastouders en ouders/verzorgers.
 Tips bij pijler Beleid
  • Wijs binnen de dagopvang een of meerdere zoncoaches aan die in het zonseizoen dagelijks de zonkracht checken en maatregelen instellen als zonkracht 3 of hoger wordt verwacht. De zoncoach houdt naleving van de maatregelen voor zonbescherming in de gaten.

Bied kinderen, medewerkers en gastouders activiteiten aan rond zonbescherming. Met als doel dat zij hun kennis vergroten, vaardigheden aanleren en positief zijn over slim in de zon.

Bijscholing
  • Integreer zonveiligheid in opleidingen voor medewerkers en tijdens ouderavonden. Neem daarbij de risico's van overmatige blootstelling aan uv-straling mee en hoe kinderen daartegen beschermd kunnen worden.
  • Heeft jullie organisatie of gastouderbureau een coach Gezonde Kinderopvang? Gebruik de themamodule Bescherming tegen de zon uit de scholing van Gezonde Kinderopvang. Daarmee help je pedagogisch medewerkers en gastouders hun kennis en vaardigheden rond dit thema te verdiepen. Log in op Mijngezondekinderopvang.nl.

Kennis en activiteiten 
  • Gebruik de dagritmekaart 'Zon'. Deze biedt inspiratie voor leuke activiteiten die pedagogisch medewerkers kunnen doen met jonge kinderen (1,5 tot 4 jaar).   
  • (Oudere) kinderen leren dat ze zich altijd moeten beschermen tegen de zon. Voordat ze naar buiten gaan, smeren ze zich in met zonnebrandcrème of laten ze zich insmeren. 

Goede voorbeeld 
  • Medewerkers en gastouders houden zich ook aan de weren-kleren-smeren-maatregelen:  
    • Weren: zoek de schaduw op! Bij zonkracht 3 of hoger blijf je zoveel mogelijk uit de volle zon als je naar buiten gaat. Zoek een plekje in de schaduw van een gebouw, boom, luifel of parasol. 
    • Kleren: draag bedekkende kleding, hoed en zonnebril. Kleding beschermt je huid tegen schadelijke uv-straling. Dus draag een shirt met lange mouwen, hoed en zonnebril als je naar buiten gaat. 
    • Smeren: smeer je onbedekte huid royaal in met zonnebrandcrème van minimaal factor 30 met uv-A filter. Dun smeren geeft onvoldoende bescherming. Breng een half uur voor je naar buiten gaat zonnebrandcrème aan en herhaal dit elke 2 uur. 

Erkende activiteiten
  • Kies voor kwaliteit en zet erkende activiteiten in! Lees meer over de Zonnetjesweek.

Richt de fysieke en sociale omgeving zo in dat die bijdraagt aan bescherming tegen de zon van kinderen, medewerkers en gastouders. Laat medewerkers en gastouders het goede voorbeeld geven en betrek ouders/verzorgers en samenwerkingspartijen bij jullie activiteiten.

Fysieke omgeving
  • Op de buitenspeelplaats van de kinderopvang is schaduw. Spelactiviteiten vinden zoveel mogelijk plaats in de schaduw.
  • Houd bij je weekplanning rekening met de zonkrachtverwachting. Check de zonkracht op Knmi.nl. Vermijd buitenactiviteiten bij zonkracht 5 of hoger.
  • Zorg bij het organiseren van buitenactiviteiten en -excursies voor extra zonveiligheidsmaatregelen zoals schaduwvoorzieningen en zonnebrandcrème.

Sociale omgeving
  • Bij de ouders/verzorgers ligt een taak rond bescherming tegen de zon. Kinderen zien hoe ouders hier zelf mee omgaan. Je informeert daarom ouders over huidkanker en de noodzaak van zonbescherming. En geef hen tips voor thuis (weren, kleren, smeren).
  • Je stimuleert ouders/verzorgers dat ze de huid van hun kinderen beschermen door hen beschermende kleding aan te trekken, door de schaduw op te zoeken en hun kinderen voordat ze langere tijd naar buiten gaan royaal in te smeren met zonnebrandcrème en dit regelmatig herhalen.
  • Vertel ouders/verzorgers aan het eind van de dag hoe jullie de kinderen beschermden tegen de zon. Zo geef je indirect het belang van zonbescherming aan bij de ouders.

Betrekken en informeren
  • Zonbescherming krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt. Zorg daarom dat kinderen, ouders/verzorgers, medewerkers en gastouders ook een rol kunnen spelen bij activiteiten.

Goede voorbeeld
  • Geef als medewerkers en gastouders het goede voorbeeld.
  • Zoek een plekje in de schaduw van een gebouw, boom, luifel of parasol en smeer je in in het bijzijn van de kinderen.
Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een (Gezonde) school in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan je gemeente.
Tips pijler Omgeving
  • Buitenspelen bij (erg) warm weer
    • Wanneer het erg warm is, pas de activiteiten hierop aan. Doe rustiger aan en speel meer met water. 
    • Let erop dat kinderen niet te warm zijn aangekleed en dat schouders zoveel mogelijk zijn bedekt.
  • Hoe voorkom je uitdroging? 
    • Bied de kinderen bij warm weer meer drinken aan dan normaal. Een kind mag altijd om meer drinken vragen; geef het in dat geval.
    • Zorg bij zeer warm weer, naast extra drinken, dat kinderen gezond eten volgens de Schijf van Vijf. Zo krijgen ze voldoende zout binnen via hun eten.
    • Houd de kleur van de urine in de gaten. Als de urine donker van kleur is, bied het kind dan meer drinken aan.
  • Kijk voor tips ook bij de Succesfactor werk samen.
  • Lees ook de tips voor Draagvlak creëren bij ouders.

Houd in de gaten hoe het met de kinderen gaat rond bescherming tegen de zon. Zo kun je vroegtijdig mogelijke risico’s signaleren. Bepaal samen waarop jullie signaleren en doe regelmatig onderzoek. Leg ook vast hoe jullie met signalen omgaan en welke maatregelen passend zijn.

Periodiek onderzoek
  • Zorg dat je weet hoe het met de kinderen gaat rondom zonbescherming.
  • Ga regelmatig na of de fysieke omgeving nog voldoende schaduwplekken biedt en of op alle logische plekken zonnebrandcrème beschikbaar is.
  • Check regelmatig bij medewerkers of er kinderen zijn die vaker met zonverbranding op de opvang komen. Of dat er kinderen zijn die nooit ingesmeerd op de opvang gebracht worden.

Signaleren
  • Effectief werken aan zonbescherming vraagt dat pedagogisch medewerkers en gastouders alert te zijn op problemen of zorgen. En dat zij weten wat ze met een signaal doen. 
  • Houd de huid van kinderen nauwlettend in de gaten. Bescherm hun huid vóórdat die verbrandt. Kinderen die toch rood kleuren haal je direct uit de zon.
  • Let op hun huid als kinderen ’s ochtends gebracht worden. Is de huid rood? Dit kan komen doordat een kind een dag voordat het naar de dagopvang kwam al in de zon is geweest. Bespreek dit met ouders/verzorgers.
  • Zorg dat signalen in jullie organisatie worden opgepakt.

Informeren
  • Benader ouders van kinderen die in de kinderopvang verbrand zijn persoonlijk. Zeg dat het insmeren bij dit kind aan jouw aandacht is ontsnapt en bied excuses aan.
  • Benader ook ouders van kinderen die met een verbrande huid in de kinderopvang verschijnen persoonlijk. Wijs ze vriendelijk op zon beschermende maatregelen voor hun kind.
Samenwerken
  • Betrek lokale samenwerkingspartners met specifieke deskundigheid, kennis en ideeën bij de activiteiten die je organiseert. Denk aan een (Gezonde) school in jouw buurt, Jeugdgezondheidszorg (GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst )) of aan je gemeente.

Voorbeeld

Foto Renate Aarts
Blog - Maak er een feestje van!

'Goed insmeren, voldoende drinken, niet op het heetst van de dag naar buiten: toen we ons zonnebeleid opstelden, ontdekten we dat we onbewust al heel veel deden. Zo werd ook duidelijk dat een zonnebeleid niet veel extra werk betekent.' 
 
"Zing een insmeerliedje, maak er een feestje van", aldus Renate Aerts, ambassadeur Gezonde Kinderopvang. Lees haar blog op Kinderopvangtotaal.nl.

Ideeën opdoen?

Dagritmekaart zon

Kijk bij het stappenplan

Meer inspiratie

Advies of ondersteuning nodig?

Ambassadeur

Mail een ambassadeur Gezonde Kinderopvang.
Dat is een ervaren coach die graag met je meedenkt.

GGD

Informeer naar mogelijkheden voor ondersteuning bij de regionale GGD.